czwartek, 12 sierpnia 2021

Miejsca Pamięci Narodowej z „Orłami bez korony”


Motto: „- Kto ty jesteś ? - Polak mały ;

- Jaki twój znak ? - Orzeł biały……” 1

Władysław Bełza: Katechizm polskiego dziecka.

 

Pomnik Powstania Wielkopolskiego w Inowrocławiu, wieńczy orzeł bez korony



Wobec „przemijającego czasu” bezpośrednich świadków tragicznych wydarzeń, walk o Polskę, kolejne pokolenia przejmować powinny system najwyższych wartości nazywanych pamięcią narodową, zachowaniem czci i honoru Narodu.

Ów system odwołuje się wprost do wspomnień dziadków i rodziców, pamiątek, orderów wojennych, pomników, tablic pamiątkowych, miejsc walki i męczeństwa.

Czy jednak postrzegany jako nadrzędny dla instytucji deklarującej „pamięć narodową”?

Od wielu lat obserwuje się przedstawianie i narzucanie własnych subiektywnych interpretacji, skolonizowanie i zmonopolizowanie jedynie słusznej przeszłości historycznej. Taki stan rzeczy musi budzić jednoznaczny sprzeciw i niepokój.

Niech za przykład posłuży likwidacja tablic i pomników na których występuje „Orzeł - symbol bez korony”. Taki stan rzeczy ma miejsce w wielu miejscach w Polsce. Szczególnie na Wale Pomorskim, Podkarpaciu. 

W uzasadnieniu likwidacji posiłkuje się Ustawą z dnia 1 kwietnia 2016 r Dz.U. 2016 poz. 744 1 uznając „orła bez korony” jako symbol propagujący komunizm i totalitaryzm.

Uzasadnienie zdaje się otwierać nową kartę w historii Polski, zaznaczać nieskończoną kreatywność i dowolność interpretacji wobec odwiecznych symboli narodowych Państwa Polskiego, bez odnoszenia się do rzeczywistych faktów historycznych.

Można też postawić tezę, że jest wynikiem braku dogłębnej wiedzy na temat heraldyki, historii godła i Państwa Polskiego.

Aczkolwiek jeśli wynika to z uwikłania historyków na potrzeby współczesnej polityki i ideologii to takie działanie kładzie się cieniem na instytucje publiczne mające kultywować z nazwy „pamięć narodową”.

Po pierwsze.

Symbol „orła lub ptaka” zaistniał po raz pierwszy na denarze Bolesława Chrobrego (992–1025) 2, 3. 4, 5
Książę krakowski Kazimierz II Sprawiedliwy wybija brakteat (moneta ) z jednoznacznym w otoku napisem dla potomnych „AQUILA” (orzeł) . Pierwsze pieczęcie piastowskie Leszka Białego z postacią orła heraldycznego bez korony datuje się na 1224 r.

W dalszym przesłaniu wizerunek orła staje się motywem przewodnim godła Piastów, naczelnika dynastii i orłem państwowym.

Ewaluował ze swoim wizerunkiem i kolorami (czerwony, czarny, żółty). Na przykład u Piastów Śląskich występuje orzeł z przepaską księżycową na piersiach 6

Orzeł stał się godłem książęcym (bez korony) 7,8 i królewskim ( ukoronowany) na tarczy w herbie Piastów.


Mauzoleum Piastów Świdnicko - Jaworskich w Krzeszowie, przedstawiające sarkofag - Godło Orła na tarczy piastowskiego "symbolu bez korony".

P.S. Piastowski "Orzeł bez korony" stanowił symbol księcia .

Od XIII wieku przypisany był władcy - królowi, którego władza wynikała z namaszczenia Papieża.

Aczkolwiek później mamy przykłady orła bez korony np. w dobie Powstania Listopadowego i Styczniowego oraz na czapkach strzelców i legionów Piłsudskiego.

 

Zwieńczenie orła koroną w herbie przysługiwało w średniowieczu wyłącznie królowi z nadania papieża.

Proszę zauważyć, że nawet symboliczne uniesienie korony przez cesarza Ottona III na Zjeździe Gnieźnieńskim (marzec 1000 r.) nad głową Bolesława Chrobrego nie dawało jemu tytułu królewskiego 9. Dopełnienie tytułu króla jako Pomazańca Bożego (namaszczonego świętymi olejami) i namiestnika Chrystusowego, dokonało się później wobec politycznego zbiegu okoliczności w tej części Europy. Chrobry zapewne został namaszczony przy relikwiach św. Wojciecha w Metropolii Gnieźnieńskiej na pierwszego króla Polski. A aktu dokonał arcybiskup gnieźnieński, Hipolit.

Nie sposób w tym miejscu nie wspomnieć o Henryku II Pobożnym księciu legnickim, wielkopolskim i krakowskim, który mimo trzyletnich rządów, pozostaje w pamięci współczesnych historyków jako idealny rycerz i władca chrześcijański. Z pewnością na losy Polski i Piastów i ewentualne zjednoczenie rzutowała jego tragiczna śmierć w bitwie pod Legnicą 9 kwietnia 1241 r. w czasie I najazdu mongolskiego na Polskę. Manuskrypty z epoki zaznaczają Orły Piastowskie i zarazem Śląskie (bez korony ) 10.

Muzeum Narodowe we Wrocławiu prezentuje nagrobny sarkofag Henryka IV Probusa (Prawego) księcia wrocławskiego, krakowskiego i sandomierskiego . Na tarczy herbowej widnieje Orzeł Piastowski w rycie śląskim 11.

Praktycznie każde miejsce wiecznego spoczynku, mauzolea (m.in. Krzeszów, Lubiąż) i katedry (np. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Płocku 12) wszystkich książąt piastowskich, gdziekolwiek zaznaczali swoją obecność i chwałę ukazują orły piastowskie bez korony 13, 14.

Pierwsze pieczęcie i herby książęce przenikają się w królewskie z orłem w koronie za panowania króla Przemysła II 15. Od jego panowania biały (srebrny) orzeł w koronie na czerwonej tarczy staje się rzeczywistym herbem Polski jak też dynastii piastowskiej.

Uznanie sakry królewskiej, stało się przedmiotem narodowej dumy, źródłem prawa i ustroju państwa.

 

 

Obraz przekazany w 1384r. przez księcia Władysława Opolczyka, który również miał w herbie orła bez korony (według herbarza Wapenboek Gelre. )

 

Po drugie 

Na przestrzeni wieków niektórzy władcy poszli dalej z dążeniami do imperium.

Najwyższym tytułem władcy znanym w świecie chrześcijańskim był tytuł cesarza. W okresie wczesnego średniowiecza używali go stale władcy Bizancjum a później władcy zachodniej Europy ( od IX w.) Odtworzenie imperium bizantyjskiego było zamysłem cara „Wszechrusi” Iwana Groźnego.

Polski orzeł z koroną został pohańbiony przez to imperium w okresie rozbiorów. Odtąd dwugłowy orzeł carski Romanowów dominuje nad polskim orłem białym z koroną (do lutego 1870 r ). Herb Wielkiego Księstwa Poznańskiego (od 1848 roku Prowincji Poznańskiej) wpisany jest również w otoczenie pruskiego czarnego orła.

 

Po trzecie

„Detronizację” i zdjęcie korony z orła dokonano na sztandarze we Francji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, jak również w okresie Powstania Krakowskiego.

Polskie pododdziały wojskowe i organizacje niepodległościowe w okresie Wielkiej Wojny nosiły na czapkach i sztandarach „orła bez korony”.

W okresie II RP czasopismo „Strzelec” - organ Związku Strzeleckiego przedstawiało nieustanie w swoich publikacjach wspomnienia okolicznościowe a w nich strzeleckiego i legionowego „orła bez korony” 16. Podobnie orły prezentują inne publikacje wojskowe 17 .

Sam Naczelnik Państwa Marszałek Józef Piłsudski do końca swojego życia nosił legionowego orła bez korony na „maciejówce” 18. 


Orzeł wieńczący czapkę ,,maciejówkę'' Związku Strzeleckiego Józefa Piłsudskiego


Współczesne wydawnictwa nawiązujące do walk niepodległościowych w Wielkopolsce i na Górnym Śląsku prezentują „orła bez korony” jako symbol orła tamtego okresu 19

W Inowrocławiu na Kujawach na terenie miejscowej nekropolii stoi pomnik „ Powstańców Wielkopolskich” ze znamiennym epitafium „Czyn i krew ludu zrodziły wolność 1918 – 1919” . Na zwieńczeniu „orzeł bez korony” odwołujący się do powstańczego, noszonego na wielu czapkach i sztandarach .

74 Górnośląski Pułk Piechoty z Lublińca ( od 29.10.1929 r.) otrzymał z rąk Ministra Spraw Wojskowych prawo noszenia odznak Orła Śląskiego 20.

Przed II wojną województwo śląskie posiadało własny herb z „orłem bez korony” nawiązującym do orłów piastowskich Księstwa Opolsko-Raciborskiego.

Również województwo wołyńskie posiadało orła bez korony na białym krzyżu. 


Po czwarte

Obecnie orły piastowskie „bez korony” prezentowane są w herbach kilku województw i urzędów w Polsce.

Urząd Marszałkowski województwa wielkopolskiego 21, nawiązując do osoby króla Przemysła II (1257-1296) i jego pieczęci majestatycznej z czasów książęcych.

Herbem województwa mazowieckiego jest „orzeł bez korony” wzorowany na piastowskim orle książąt mazowieckich 22 .



Herb Księstwa Mazowieckiego

 
Herb województwa mazowieckiego


Województwo dolnośląskie ma herb wywodzący się od herbu wspomnianego wyżej księcia śląskiego obecnie Sługi Bożego (rozpoczęty proces beatyfikacji) Henryka II Pobożnego. Ponadto orła Piastów Śląskich ma w logo Komenda Wojewódzka Policji we Wrocławiu 23 .

Liczne polskie miasta mogą szczycić się herbami z orłem bez korony, nawiązując do tradycji piastowskiej wszystkich linii dziedzicznych ( Bielsko Biała, Bolesławiec, Bogatynia, Bytom, Czechowice - Dziedzice, Choszczno, Gniezno, Gorzów Wielkopolski, Inowrocław, Koszalin, Nowa Sól, Oborniki, Oświęcim, Piotrków Trybunalski, Pszczyna, Ruda Śląska, Sandomierz, Sieradz, Świdwin, Świebodzin, Świętochłowice, Zgorzelec, Zielona Góra, Złotoryja, Żagań, Żywiec) .

Na oficjalnej stronie Pana Prezydenta RP Andrzeja Dudy 24 można doszukać się informacji, dotyczącej szczególnej troski o zachowanie pamięci. Mianowicie Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zamówiła kopię sztandaru Legionów Polskich z hasłem „WOLNY CZŁOWIEK W WOLNEJ POLSCE” (z orłem bez korony) , który został podarowany Brygadzie przez mieszkańców Płocka w 1915 roku 25. 

 

Po piąte

W III RP współczesne Wojsko Polskie a szczególnie Brygady Obrony Terytorialnej mają odznaki pamiątkowe i proporce rozpoznawcze, nawiązujące do orłów piastowskich „bez korony” lub z dwiema głowami. Należy wymienić tutaj:

  • 6. Mazowiecką Brygadę Obrony Terytorialnej im. rotmistrza Witolda Pileckiego 26,

  • 12. Wielkopolską Brygadę Obrony Terytorialnej 27.

Natomiast orzeł złoty z dwiema głowami, odwróconymi w strony przeciwne, w polu błękitnym (barwy Piastów Opolskich), ukoronowany wspólną otwartą koroną andegaweńską, nawiązujący do herbu ziemi przemyskiej i sanockiej, pojawił się na odznace pamiątkowej i rozpoznawczej14 Brygady Obrony Terytorialnej Ziemi Przemyskiej im. hetmana Jerzego Lubomirskiego w Przemyślu 28.

 

Po szóste


Akcentując powyższe fakty historyczne i heraldyczne nie sposób przejść obojętnie wobec całkowitego braku poszanowania dla „orłów bez korony”, ich rugowania z pomników i miejsc pamięci z jednej strony, a z drugiej braku reakcji na profanację współczesnego wizerunku godła narodowego z „koroną”.

Niech za przykład posłuży wystawa w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie 29 .

Otóż w przestrzeni publicznej Muzeum zaistniał przekaz na temat impresji twórczych „znanego” artysty Piotra Uklańskiego: „Niemiecko-polska przyjaźń” 30.

"Dzieło" było wystawiane w Polsce długo bez skutków prawnych i napiętnowania. Obecnie widnieje w przestrzeni publicznej na stronie internetowej Muzeum.

Kojarzy "hitlerowską gapę" i "orła w koronie" jako hybrydę a raczej występuje jako hydra lernejska.

W tym miejscu należy bezwzględnie zaznaczyć historykom, że po Wielkiej Wojnie

Republika Weimarska (1919–1933) miała w godle czarnego orła z opuszczonymi skrzydłami wskazującym na brak zapędów imperialnych.

Przedstawiony przez Piotra Ukliańskiego orzeł wyłącznie wzorowany jest na symbolach partyjnych NSDAP (Parteiadler) i później III Rzeszy (Reichsadler). Nieistotne jest w tym przypadku odwrócenie głowy. Orzeł dzierżył wieniec z wpisaną swastyką. Rozpostarte skrzydła orła oznaczały uwolnienie się od łańcuchów Traktatu Wersalskiego i jawnie agresywną politykę.

Szczególną zatem obrazą dla każdego Polaka jest kojarzenie wizerunku Polskiego Orła ze zbrodniczym symbolem ludobójstwa Polaków. 

Skoro w tytule dzieła jest mowa o „tysiącletniej przyjaźni polsko – niemieckiej” to dlaczego w tym "przesłaniu artystycznym" nie ma nic o Bolesławie Chrobrym, który właśnie tysiąc lat wstecz od powstania "styropianowego dzieła", podjął walkę o ziemie Dziadoszan i Ślężan ?

Lub o żołnierzach Wojska Polskiego (idących szlakiem Chrobrego) w walkach o Wał Pomorski (29.01. – 20.02.1945 r.), Pomorze Zachodnie (1–20.03.1945 r.), Kołobrzeg (4–18.03. 1945 r.), forsujących Odrę (16-20.04.1945 r.), idących na Berlin.

Nie sposób oprzeć się stwierdzeniu, że autor chciał zaakcentować wizję panowania tysiącletniej Rzeszy nad światem i Polską. 

 

Konkluzja.


Wykluczenie „orła bez korony” w wyniku administracyjnych decyzji przez instutucje państwowe i publiczne (Instytut Pamięci Narodowej , Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego i inne ) z przestrzeni publicznej, miejsc pamięci, pomników, miejsc męczeństwa Polaków i wskazanie go jako symbolu systemu totalitarnego jest całkowitym zaprzeczeniem faktów historycznych.

Tym bardziej, że współczesne instytucje państwowe, samorządowe, publiczne, miasta, jednostki policji i wojska mają w przypisanych symbolach i kojarzą powszechnie symbol orła bez korony.

Należy wskazać na wybiórczą i dowolną interpretację w wydawanych decyzjach, nakazujących likwidację miejsc pamięci w szczególnośći wobec nieznajomości kontekstu ich powstania (np. Łubne, Lesko) . 

 Poprzez takie działania odbiera się cześć i honor Polakom. Skazuje kolejne pokolenia na niepamięć i nierzetelne przedstawienie symboli narodowych. Jest naigrywaniem się z pokoleń Polaków, dążących do tworzenia od zarania dziejów własnych symboli, scalonej państwowości i niepodległości.

Brak jednoznacznej reakcji Instytucji mających w nazwie „pamięć narodową„ na rzeczywistą profanację Godła Narodowego.


Jan Polak - Wałbrzych

3-4 Sierpień 2021 r.

 

Źródła:

1 Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r Dz.U. 2016 poz. 744 o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki. Żródło: Kancelaria Sejmu RP.

2 „Polskie monety kruszcowe od X w. Monety ze zbiorów Narodowego Banku Polskiego”. Źródło : Wydawnictwo Narodowego Banku Polskiego.

3 S. Suchodolski. „Orzeł czy paw? Jeszcze o denarze Bolesława Chrobrego z napisem PRINCES POLONIE” Zasoby internetowe: link do strony http://www.denary.com.pl/pdf/3.pdf (15.02.2021 r.)

4 S. Suchodolski. Rex Bolizlavus - tzw. królewskie monety Bolesława Chrobrego” Źródło : zasoby internetowe http://www.denary.com.pl/pdf/2.pdf (15.02.2021)

5 H. Polaczkówna. Geneza orła Piastowskiego. Drukarnia SA. Ostoja. Poznań 1930. (Biblioteka Instytutu Historii UAM)

6 Mauzoleum Piastów Śląskich w Krzeszowie . Nagrobek księcia Bolka 1

8 M. Haisig, Herby dynastyczne Piastów i początki godła państwowego Polski, w: Piastowie w dziejach Polski, red. R. Heck, Wrocław 1975

9 Za Gallem Anonimem - cytat : Na koronę mego cesarstwa, to co widzę większe jest niż wieść głosiła [...]. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na zadatek przemierza i przyjaźni [...] i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego”

12 Największa nekropolia Piastów. 875 lat do konsekracji katedry w Płocku . Polskie Radio _Radio dla Ciebie

Żródło: https://www.rdc.pl/informacje/jedna-z-najstarszych-w-polsce-w-2019-roku-jubileusz-konsekracji-katedry-w-plocku/ (15.02.2021)

13 J. Mycielski. „Grobowe Piastów Pomniki na Szląsku Pruskim” Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie. 1898 r. . Żródło: Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu.

14 W. Mądry. „Nekropolie Piastów”. Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu . Wydział Historyczny . Instytut Historii. Praca doktorska. Poznań 2012.

15 J. Tęgowski. Uwagi o pieczęciach Przemysława II . Acta Universitatis Nicolai Copernici. Historia 24( 204) str 175 – 184.

16 Czasopismo „Strzelec” . Organ Związku Strzeleckiego . Druk „Kadra” Warszawa ul. Długa 50 ; 5 sierpień 1934 r. , Nr 31.

17 Mjr dypl. M. Pęczkowski . „Umundurowanie wojska, marynarki wojennej i przysposobienia wojskowego w Polsce”. Główna Księgarnia Wojskowa. Warszawa 1935 r. str. 15.

18 Muzeum Wojska Polskiego link do strony : http://www.muzeumwp.pl/emwpaedia/orzel-strzelecki.php

19 Album rocznicowy. „Bohaterowie Powstania Wielkopolskiego w portretach Franciszka Pasińskiego” Inowrocław . 2017 r.

20 Mjr dypl. M. Pęczkowski . „Umundurowanie wojska, marynarki wojennej i przysposobienia wojskowego w Polsce”. Główna Księgarnia Wojskowa. Warszawa 1935 r. str. 6

21 Źródło: https://www.umww.pl/generuj-pdf---9050. Zasoby internetowe (15.02.2021)

24 Źródło: Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Link : https://www.prezydent.pl/aktualnosci/symbolika-patriotyczna-w-palacu-prezydenckim/sztandar-z-1915/ (3.03.2021) .

25 Kopię Sztandaru bez orła w koronie (wymiary: 120 cm x 148 cm) wykonała Jolanta Dołba (Pracownia Haftu Artystycznego w Lublinie) pod nadzorem pracowników Muzeum Wojska Polskiego.

26 Decyzja Nr 6 / MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 15 stycznia 2020 r. w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej 6. Mazowieckiej Brygady Obrony Terytorialnej im. rotmistrza Witolda Pileckiego.

27 Decyzja Nr 11/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 23 stycznia 2019 r.w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej i proporców rozpoznawczych Dowódcy 12. Wielkopolskiej Brygady Obrony Terytorialnej oraz jej pododdziałów.

28 Decyzja Nr 5/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 8 stycznia 2007 w sprawie wprowadzenia odznaki pamiątkowej i oznaki rozpoznawczej 14 Brygady Obrony Terytorialnej Ziemi Przemyskiej im. hetmana Jerzego Lubomirskiego w Przemyślu.

29 Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie jest państwową instytucją kultury utworzoną przez Ministra Kultury zarządzeniem nr 6 z dnia 29 kwietnia 2005 r.

30 Domena publiczna (24.02.2021) . Piotr Ukliański „ Niemiecko-polska przyjaźń „ (niem. Deutsch-Polnische Freundschaft). Rok powstania 2011. Technika: rzeźba w styropianie. Wymiary: 160×272×12 cm Link: http://publicznosc.artmuseum.pl/pl/kolekcja/praca/uklanski-piotr-deutsch-polnische-freundschaft


Artykuły pokrewne


Kilka refleksji nad opinią Prezesa IPN 
 
 
Opinia troglodytów z IPN 
 

Autor: o
Etykiety:

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz

Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.

Subskrybuj: Komentarze do posta (Atom)