Wczoraj wieczorem otrzymałem od profesora Bogusława Pazia z Wrocławia artykuł Pana Leszka Jankiewicza omawiający mało znany temat ludobójstwa dokonanego przez ukraińskie formacje zagłady, takie jak OUN - UPA i SS Galizien, na Wołyniu i Małopolsce Wschodniej na Polskim duchowieństwu katolickim oraz duchownych prawosławnych i ukraińskich kapłanach greckokatolickich, którzy zdecydowanie odmówili jakiegokolwiek udziału w banderowskim ludobójstwie, dokonywanym wówczas na polskiej ludności Kresów Rzeczypospolitej oraz otwarcie potępili wszystkie idee szowinistycznego nacjonalizmu ukraińskiego jako czysto satanistyczne, antyludzkie i zbrodnicze, autorstwa dwóch Dmytro Doncowa i Stepana Bandery.
Jak powiedział mi wcześniej o tej kwestii Pan profesor Paź, ukraińscy duchowni z Wrocławia, obrządku zarówno prawosławnego jak i greckokatolickiego, nie mieli o tych faktach nawet zielonego pojęcia. Jednak, kiedy przedstawiono im dowody dotyczące tego tematu i zaproszono na uroczystości kolejnej rocznicy apogeum ukraińskiego ludobóhjstwa na Wołyniu, czyli krwawej niedzieli 11 lipca 1943 r., aby ci duchowni, prawosławni i greckokatoliccy odczytali imienną listę swoich współbraci w kapłaństwie.... wtedy jedynie duchowni grekokatoliccy jednoznacznie odmówili odczytania imiennej listy swoich pomordowanych współbraci w kapłaństwie i nie chcą tego uczynić po dzień dzisiejszy!
Postawa tych duchownych, dotycząca tego zagadnienia, ukazała tym samym w całej pełni, dogłębny wręcz obraz ich zakłamania i hipokryzji, jakimi są przeniknięci do szpiku kości, deklamując nieustannie o potrzebie pojednania, tylko nie na fundamencie prawdy, wyznania winy, zadośćuczynienia i prośby o przebaczenie.
A oto lista pełna list duchownych katolickich oraz duchownych prawosławnych i greckokatolickich, którzy w czasach totalnej pogardy dla ludzkiej godności i życia, mieli odwagę otwarcie opowiedzieć się i stanąć po stronie prawdy, przeciwko najczystszemu złu, płacąc za to cenę najwyższą ze wszystkich, cenę własnego życia. I to są prawdziwi i zarazem najwięksi bohaterowie Ukrainy, których po dzień dzisiejszy nie chce się ich tam znać, jak prawie 3 tysięcy sprawiedliwych Ukraińców, którzy mieli odwagę ratować swoich polskich sąsiadów przed bestialską śmiercią z rąk banderowskich miorderców, w kilkuset przypadkach, kładąc na szali za swą bohaterską i niezłomną postawę, ofiarę własnego życia.
J.B.
Autor: LESZEK S. JANKIEWICZ
Wstęp:
Martyrologia duchowieństwa na Kresach II Rzeczpospolitej Polskiej w latach 1939-1947 jest jedną z najciemniejszych stron ludobójstwa popełnionego przez ukraińskich nacjonalistów, a z drugiej strony są to stronice przynoszące wielką chwałę duchownym rzymskokatolickim tych ziem oraz tym księżom greckokatolickim, którzy mieli odwagę jawnie potępiać zbrodnie, narażając się na śmierć w obronie prawd wiary i sprawiedliwości.
Ludobójstwo, o którym mowa było popełnione głównie przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów (OUN). Jej ręką zbrojną była Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), która działała samodzielnie i nie zależała bezpośrednio od Niemców, choć niejednokrotnie miała z nimi umowy o wzajemnym nie atakowaniu się i o dostarczanie broni i bojowego zaopatrzenia o wyminę informacji, itp. Służba Bezpeky (SB) obciążona odpowiedzialnością za największe okrucieństwa podlegała bezpośrednio OUN i działała najczęściej w ramach jednostek UPA. Podlegały OUN-UPA także Samoobronni Kuszczewi Widdiły (SKW) i inne ukraińskie jednostki nacjonalistyczne. Członkowie wszystkich tych nacjonalistycznych organizacji zwani są często w tej pracy ogólnie banderowcami od imienia przywódcy OUN-UPA Stepana Bandery.
Wiele zbrodni było popełnionych przez nacjonalistów ukraińskich wspólnie z Niemcami. Mówiąc o „współudziale w zbrodniach” mam na myśli zbrodnie popełniane przez jednostki ukraińskie współdziałające z okupantem, takie jak batalion ukraiński Nachtigall w służbie niemieckiej, policja ukraińska (Ukrainische Hilfspolizei) bardzo „zasłużona” w likwidacji gett żydowskich, a także złożona z Ukraińców ale przeważnie z niemiecką komendą dywizja SS-Galizien z podległymi jej batalionami policyjnymi. Z Sowietami współdziałała za pierwszej sowieckiej okupacji Czerwona Milicja złożona w dużej części z Ukraińców.
Teren, o którym mówimy to ziemie południowo-wschodnie II Rzeczpospolitej, czyli ówczesne województwa: lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie, wołyńskie, niewielka południowa część województwa poleskiego a także wschodnia i południowa część województw lubelskiego i rzeszowskiego w ich dzisiejszych granicach. Na tych terenach ludność polska i ukraińska była przemieszana i prawie w każdej wsi mieszkali przedstawiciele obu tych narodowości, a w miastach i miasteczkach, także bardzo liczni Żydzi.
Ponieważ od czasu sporządzenia przez Siemaszko i Popka (2004) listy duchownych zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich minęło już kilka lat i ukazały się nowe pozycje literatury, postarałem się przedstawić w tej pracy uzupełnioną listę.
W przedstawionej liście, materiały wzięte z pracy Siemaszko i Popek (2004) są oznaczone literami „SP”, wzięte z książki Siemaszko i Siemaszko (2000) są oznaczone „SiS”, a z książki Jastrzębskiego (2007) literą „J”, z książek Isakowicza-Zaleskiego „IZ”, z książki Komańskiego i Siekierki 2008 „KS” a z książki Dębowskiej i Popka (2010) „DP”. Strony podawane przed nazwiskami duchownych dotyczą miejsca w książce: Siekierki i in. (ok. 2007) dla województwa stanisławowskiego, w książce Komańskiego i Siekierki (2004) dla województwa tarnopolskiego, w książce Siekierki i in. (2006) dla województwa lwowskiego i w książce Jastrzębskiego dla województwa lubelskiego.. Obszerne biografie wielu księży wspomnianych w tej pracy są przedstawione w książce Dębowskiej i Popka 2010, a liczne dokumenty źródłowe w książce Komańskiego i Siekierki (2008).
Stosowane skróty: gm. – gmina, pow. – powiat, par. – parafia, dek. –dekanat, diec.- diecezja, archidiec. – archidiecezja, ks. – ksiądz, o., oo. – ojciec, ojcowie, s., ss – siostra, siostry zakonne, br. - brat zakonny, ur. - urodzony . Gwiazdką zaznaczono duchownych zamordowanych bezpośrednio przez nacjonalistów ukraińskich. Bez gwiazdki są nazwiska duchownych zamordowanych przez Niemców lub Sowietów przy współudziale ukraińskich nacjonalistów, np. byli aresztowani dzięki donosom nacjonalistów ukraińskich, lub byli aresztowani przez Policję Ukraińską i przekazani Gestapo.
Duchowni rzymskokatoliccy zamordowani przez nacjonalistów ukraińskich lub przy współudziale nacjonalistów ukraińskich
Województwo lubelskie:
1.* (KS) B. Stefan Babiński salezjanin ur. w 1912 r., par. Dub, pow. Tomaszów Lubelski. Zamordowany 25.09.1939 razem z ks. Możejko.
2.* (KS) Ks. Antoni Beszta-Borowski ur. w 1880 r., proboszcz par. Bielsk Podlaski, pow. Biała Podlaska. Aresztowany przez policję ukraińską w 1943 r., a po tzw. „zwolnieniu” uprowadzony przez policjantów ukraińskich i zamordowany.
3.* (J str.180) Stefan Fabijański, kleryk, zamordowany dnia 25.09.1939 r. przez nacjonalistów ukraińskich we wsi Dub, pow. Tomaszów Lubelski (diec. lubelska, dek. Tomaszów Lubelski)
4.* (KS) Ks. Stanisław Galewski, ur. w 1914 r. przebywał w Krasnym Stawie od 1939 r. W lipcu 1943 r. został zastrzelony przez policjantów ukraińskich.
5.* (SP, J str. 81) Ks. Jakub Jachuła, lat 41, proboszcz par. Klesztów, gm. Żmudź, pow. Chełm. (diec. lubelska, dek. Chełm) Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 13. 04. 1944 r.
6.* (SP, J str. 191) Ks. Władysław Jacniacki, lat 60. proboszcz parafii Nabroż, pow. Tomaszów Lubelski (diec. lubelska, dek. Tomaszów Lub.), zamordowany 08.10.1943 r. (19.05.1943 – J) wraz z 20 parafianami przez UPA.
7.* (J 180) B. Mikołaj Kapuściński, kleryk, zamordowany we wsi Dub, (diec. lubelska dek. Tomaszów Lubelski) wraz z księdzem Możejko, 25.09.1939 r. przez nacjonalistów ukraińskich.
8.* (J str.180). Ks. Wiktor Możejko zamordowany we wsi Dub, pow. Tomaszów Lubelski (diec. lubelska dek. Tomaszów Lubelski) wraz z dwoma klerykami dnia 25.09.1939 przez nacjonalistów ukraińskich ze wsi Sniatycze.
9.* (SP, J str. 64). Ks. Błażej Nowosad, lat 40, proboszcz par. Potok Górny, pow. Biłgoraj (diec. lubelska, dek. Biłgoraj), zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich dnia 13 (lub 19 - J). 12. 1943 r.
10.(J str.36) Ks. NN proboszcz parafii Klelów, pow. Chełm zamordowany po torturach 13.04.1943 r.
11. (SP, J str. 95) Ks. Zygmunt Pisarski, lat 42, proboszcz parafii Gdeszyn, pow. Hrubieszów (diec. lubelska, dek. Hrubieszów) zamordowany w czasie pacyfikacji wsi przez Niemców i Ukraińców z SS-Galizien w styczniu 1944 r.
12. (J str.145). Ks. Stanisław Skielimowski proboszcz par. Borów, pow. janowski (diec. lubelska). Zamordowany przez Niemców współdziałających z policją ukraińską dnia 02.02.1944. Kościół z tabernakulum został zbezczeszczony.
13.* (KS) Ks. kap. rez. Alojzy Strakowski, ur. w 1900 r., kapelan 9 PP. 3 Zamojskiej Dywizji Piechoty zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w zasadzce na drodze Zamość-Biłgoraj 18.09.1939.
14.* (KS) Ks. rtm rez. Władysław Tchórzewski ur. w 1909 r. wikariusz par.Kraśnik, kapelan 24 p 10 Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w zasadzce, podczas próby przejścia pułku przez granicę, na Węgry.
15. (SP, J str.210). Ks Marceli Weiss, lat 71, proboszcz parafii Lubień, pow. Włodawa (diec. podlaska). Na podstawie fałszywych donosów nacjonalistów ukraińskich zamordowany przez gestapo i policję ukraińską dnia 01.01.1941 r.
16.* (KS) Ks. Łukasz Żezuliński ur. w 1870 r., proboszcz par. Krężnica, pow. Świdnik. Zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów 19.09.1939 r.
17.* (SP,) S. Longina (Wanda JaninaTrudzińska) służebniczka starowiejska, z Zakładu dla Sierot Wojennych w Turkowiczch, par. Tyszowce, pow. Hrubieszów (diec. lubelska,dek.Tomaszów Lubelski), zamordowana wraz z 7 wychowankami przez nacjonalistów ukraińkich 15.05.1944 r.
Województwo lwowskie
1.* (str. 352) Ks. Albin Barnaś lat 40, proboszcz par. Szutowa, gm. Szutowa, pow. Jaworów (diec. przemyska, dek. Jaworów). Uprowadzony i zamordowany przez banderowców 20.02.1944 r.
2. (SP) Ks. Czesław Broda ur. w r. 1885, proboszcz par. Leżajsk w pow. Łańcut (diec. przemyska, dek. Leżajsk) aresztowany przez Niemców 02.07.40 na podstawie donosów nacjonalistów ukraińskich, zmarł w obozie w Dachau 12.12.40 r.
3. (str. 997) Ks. Jakub Dymitrowski. Miasto, gm., par. i pow. Sokal. (archidiec. lwowska, dek. Bełz). Aresztowany z udziałem policji ukraińskiej i przekazany do gestapo, rozstrzelany w sierpniu 1941 r.
4.* (KS) B. Jan Gałek (Franciszek) OFM bernardyn ur. 05.06.1915 należał do zgromadzenia oo. bernardynów we Lwowie, zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 27.06.1941 r. w Komarnie pow. Rudki.
5. (KS) Ks. Stanisław Gustkowicz ur.1916 r. wikary parafii Lubaczów aresztowany przez policję ukraińską i przekazany do więzienia Niemcom, rozstrzelany w marcu 1944 r.
6.* (SP) Alumn Józef Janas ur. 1919 z III kursu Seminarium Duchownego we Lwowie zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w 1939 r., gdy wracał do swojego domu w Koniuchach pow. Brzeżany.
7. (str. 1169) Ks. Marcin Kędzierski. Wieś i gm. Jarocin, pow. Nisko (diec. przemyska, dek. Ulanów nad Sanem). Żandarmi niemieccy z udziałem policjantów ukraińskich spalili plebanię i w niej księdza w lipcu 1943 r.
8.* (str. 17) Ks. Marian Kłonowski proboszcz parafii Chlebowice Wielkie (siedziba gminy), pow.Bóbrka (archidiec. lwowska, dek. Świrz). Ratując życie uciekł do Lwowa, gdy wrócił po przyjściu Sowietów, ktoś go zastrzelił, dnia 25.08.1944, gdy był w ogrodzie, podobno za to, że odbierał od Ukraińców zrabowane z plebanii rzeczy.
9. (KS) Ks. Stanisław Kołodziej ur. w r.1907, proboszcz parafii Kobylany, pow. Krosno. W wyniku donosu nacjonalistów ukraińskich aresztowany przez gestapo, zesłany do obozu w Dachau gdzie zginął w r. 1942.
10.(KS) Ks. Dr. Władysław Komornicki ur. w 1911 r., wykładowca na Wydziale Teologii Uniwerszytetu Lwowskiego im. Jana Kazimierza. Został aresztowany przez policjantów ukraińskich i rozstrzelany przez Niemców 04.07.1941 r. na wzgórzach Wuleckich. 1
11.* (str. 124) Ks. Józef Kopeć wieś i par. Borownica, gm. Żochatyn pow. Dobromil (diec. przemyska). Zamordowany przez banderowców dnia 12.07.1944 r.w odwet za wykonany przez AK wyrok na ks. greckokatolickim Michaile Hajdiuku (ks. Hajdiuk wyrok otrzymał za współpracę z okupantem przeciw Polakom i za podburzanie ludności ruskiej do mordowania Polaków).
12.* (KS) Ks. kpt. Adam Korczak ur. w 1895 r. powołany jako kapelan do 5 DP Lwów. Nie stawił się do koszar lwowskich bo podczas przejazdu do Lwowa został zabity przez grasującą pod Lwowem bandę ukraińską w ostatnich dniach sierpnia 1939 r.
13.* (KS) Ks. O. Józef Kostuś (Rafał) OC ur.1907. W 1939 r. był w klasztorze we Lwowie. Zamordowany przez policjantów ukraińskich 20.06.1944 r. - (SP) Ks. Stanisław Kwiatkowski lat 64, proboszcz par. Świrz, pow. Bóbrka (archidiec. lwowska, dek. Świrz), zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich - patrz woj. tarnopolskie.
14. (str. 75) Ks. Kazimierz Lach, wieś, par. i gm. Dydynia, pow. Brzozów (archidiec. lwowska, dek. Jaćmierz), aresztowany przez gestapo na skutek donosu Ukraińca Michała Nestora. Zginął w Dachau w 1941 r.
15.* (str.79) Ks Jan Mazur, lat 36 proboszcz par. Tarnawka, pow. Dobromil (diec. przemyska, dek. Przemyśl zamiejski), zabito go w czerwcu 1944 r. w odwet za wykonany wyrok na ks. greckokatolickim Michaile Hajdiuku.
16.* (str. 541) Ks. Adam Mołdoch katecheta ze Lwowa. Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich pod koniec września 1939 r.
17.(KS) Ks. Bolesław Mróz, Józef ur. 1902 r. wikary par. Malechów pow. lwowski, aresztowany z donosu policji ukraińskiej i przekazany do gestapo, zamordowany w więzieniu we Lwowie.
18.* (str. 1007) O. Stanisław Mucha administrator parafii kościoła oo. bernardynów, z klasztoru Zabuże w Sokalu. Wieś, siedziba gminy i par. Krystynopol, pow. Sokal (archidiec. lwowska, dek. Bełz). Zamordowany przez SB-OUN w marcu 1944 r.
19.* (str. 619) Ksiądz NN. Wieś i parafia Hodowica, gm. Nawaria, pow. Lwów (archidiec. lwowska, dek. Szczerzec). Zamordowany w latach 1944-1945 przez banderowców.
20.* (str. 904) Ksiądz NN. Wieś Kornałowice, gm. i par. Dublany, pow. Sambor (archidiec. lwowska, dek. Dublany). Banderowcy zabili księdza 25.03.1944 r.
21.* (str. 1105) Ksiądz NN. Wieś, par. i gm. Matków, pow. Turka (archidiec. lwowska, dek. Sambor). W kwietniu 1943 r. został przez banderowców spalony kościół i zamordowany ksiądz.
22. (str. 1170) Ksiądz NN proboszcz, w par. Pantałowice, gm. Kończuga, pow. Przeworsk zamordowany przez gestapowców wspólnie z policjantami ukraińskimi w latach 1942-43.
23.* (str. 283) Ksiądz NN, proboszcz parafii. Wieś Wysocko, par. Wietlin, gm Laszki pow. Jarosław (archidiec. lwowska, dek. Jarosław-Wschód). Został zamordowany przez policjantów ukraińskich dnia 02.09.1943 r.
24. (KS) Ks. Andrzej Osikowicz ur.1900 r. proboszcz parafii Borysław pow. Drohobycz został z donosu policji ukraińskiej aresztowany pod zarzutem pomocy Żydom. Wywieziony do Majdanka zginął 29.12.1943 r.
25. (str,280) Ks. Karol Potoczny proboszcz par. Tuligłowy pow. Jarosław aresztowany przez gestapo z donosu policji ukraińskiej, zginął w obozie w Dachau w 1942 r.
26.(KS) Ks. Władysław Sarna ur. w 1907 r. proboszcz par. Malechów pow. lwowski aresztowany z donosu policji ukraińskiej i przekazany do gestapo we Lwowie, zamordowany w więzieniu we Lwowie w marcu 1944 r.
27.* (str. 541, KS str.20) Ks. Jan Schiller sekretarz Arcybiskupa Twardowskiego we Lwowie zamordowany w lutym 1944 r. przez nacjonalistów ukraińskich.
28.* (str. 280) Ks. Władysław Selwa proboszcz parafii Tuligłowy, gm. Pruchnik Miasto, pow. Jarosław. Został zastrzelony w kancelarii parafialnej dnia 09.03.1943 r. przez syna popa z Boratynka, żołnierza SS-Galizien.
29. (str. 415) Ks. Jan Siuzdak ur. w 1898 r., proboszcz par. Wołkowyja (także siedziba gminy), pow. Lesko. W 1941 r. policja ukraińska fałszywie go oskarżyła i aresztowała a potem oddała go w ręce gestapo, zginął w Oświęcimiu.
30.* (KS) Ks. dr. Mariusz Skibniewski ur. w 1881 r., jezuita, był wykładowcą w Papieskim Instytucie Orientalnym w Rzymie (1935-1937) zamordowany 27.09.39 r. w majątku Przyłbice pow. Mościska należącym do Leona Szeptyckiego brata metropolity Andreja, razem z Leonem Szeptyckim i jego rodziną.
31.* (str. 89) Ks. Józef Skrabalak proboszcz parafii Budki Nieznanowskie w pow. Kamionka Strumiłowska (archidiec. lwowska, dek. Gliniany) postrzelony śmiertelnie w dniu 26/27.05.46 w czasie napadu sotni Hromenki na wieś Temeszów (par. i gm. Dydynia, pow. Brzozów), zmarł 2 dni później.
32.* (KS) Ks. Franciszek Stańko ur. 1903. proboszcz parafii Równe pow. Drohobycz. Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 29.06.1941 r. podczas wycofywania się wojsk sowieckich.
33.* (KS) Ks. kpt. rez. Franciszek Strzelczyk ur. w 1905 r., kapelan 21 DP Górskiej zamordowany na terenie pow. lwowskiego przez bandę nacjonalistów ukraińskich pod koniec września 1939 r.
34. (KS) Ks. Stefan Stuglik wikariusz katedry lwowskiej, profesor w Seminarium Duchownym we Lwowie. Został aresztowany z donosu policji ukraińskiej, zesłany do Auschwitz, zginął 16.12.1942 r.
35. (str. 833) Ks. Michał Szydełko. Wieś i par. Tuligłowy, gm. Pohorce, pow.Rudki (diec. przemyska, dek. Rudki). Był aresztowany przez policję ukraińską i przekazany do gestapo, zginął w Oświęcimiu.
36.* (IZ) Ks. Piotr Walczak z parafii Ławrów (pow. Turka) okrutnie pobity przez nacjonalistów ukraińskich, wrzucony do studni i tam żywcwm zasypany kamieniami.
37.(KS) Ks. Izydor Węgrzyniak, proboszcz parafii Cieszanów pow. Lubaczów, aresztowany przez gestapo z donosu policji ukraińskiej, zesłany do obozu w Dachau, gdzie zginął 16.06.1942 r.
38. (str.120) Ks. Jan Wolski ur. w r.1874, proboszcz par. Chyrów – miasto, pow. Dobromil (diec. przemyska, dek. Bircza). W wyniku donosu miejscowego Ukraińca został zamordowany pod koniec czerwca 1941 r. przez żołnierzy sowieckich w drodze powrotnej od chorej na gruźlicę,
39.(KS) Ks. Władysław Wójcik ur. w 1880 r. proboszcz parafii Zagórz, pow. Sanok aresztowany przez gestapo z donosu policji ukraińskiej, zesłany do obozu w Oświęcimiu gdzie zginął 20.10.1940 r.
40.* (str. 672) Ks. Marceli Zmora ur. w 1907 r. Wieś i parafia Husaków miasteczko, siedziba gm. i par. w pow. Mościska (diec. przemyska, dek. Mościska). Banderowcy napadli na dom, w którym mieszkał ksiądz, obrabowali go i księdza zabili 19.07.1944 r.
41.(623) S. Anna Dziwenko z parafii Malechów pow. lwowski, aresztowana przez gestapo z donosu policji ukraińskiej, zamordowana w więzieniu we Lwowie w marcu 1944 r.
42.(623) S. Wiktoria Hanusik z parafii Malechów pow. lwowski, aresztowana i zamordowana razem z siostrą Dziwenko
43.(623) S. Filipina Sarna z parafii Malechów pow. lwowski aresztowana i zamordowana razem z siostrą Dziwenko
44.* (KS) S. Ludwika Trudzińska marianka FRM ur. w 1903 r. Ceperów par. Jaryczów Nowy, pow. lwowski zamordowana przez UPA 03.11.1944 r.
Województwo poleskie
1. (KS) Ks. Leopold Aulich ur. 26 05.1886 r. proboszcz parafii Kamień Koszyrski zamordowany przez Niemców w sierpniu 1943 r. z donosu nacjonalistów ukraińskich.
2.* (SP) B. Sylwester Stefan Hładzio pijar z zakonu w Lubieszowie, pow. Kamień Koszyrski (diec. pińska, dek. Janów Poleski) zamordowany przez banderowców w lipcu 1943 r. w klasztorze w Lubieszowie.
3.* (KS) B. Franciszek Dominik Kowalik ur. w 1905 r. z zakonu oo. pijarów w Lubieszowie zamordowany przez UPA gdy odwoził proboszcza z par. Czerewiszcze
4.* (SP) B. Piotr Mojsijanek, pijar z zakonu oo. pijarów w Lubieszowie, pow. Kamień Koszyrski (diec. pińska, dek. Janów Poleski) zamordowany 24.06.1943 r. przez nacjonalistów ukraińskich w drodze, gdy odwoził ks. Józefa Szostaka z odpustu w Lubieszowie.
5.* (KS) Ks. NN, proboszcz par. Czerewiszcze pow. Pińsk zamordowany przez UPA gdy wracał z pogrzebu o. Jana Borella (zmarłego. 28.10.1943 r.).
6. (KS) Ks. Kazimierz Rybałtowski ur. w 1907 r. wikariusz par. Kamień Koszyrski, z donosu policji ukraińskiej i nacjonalistów ukraińskich został aresztowany przez Niemców i zamordowany.
7.* (KS) Ks. Konstanty Songajło ur. w 1896 r., proboszcz par. Kośna pow. Pińsk. Uciekając przed NKWD w 1940 r. chciał dostać się do Generalnej Gubernii. Podczas przeprawy przez Bug zasztyletował go nieznany ukraiński nacjonalista pod Siemiatyczami.
8.* (SP) Ks Józef Szostak lat 38, proboszcz par. Małe Hołoby, pow. Kamień Koszyrski (diec. łucka, dek. Kamień Koszyrski), zmordowany 24.06.1943 r. przez nacjonalistów ukraińskich, gdy wracał wraz z br. Piotrem Mojsijankiem z odpustu w Lubieszowie w pow. Kamień Koszyrski.
9. (KS) Ks. Aleksander Zając z zakonu oo. Pijarów, proboszcz par. Lubieszów, na podstawie fałszywego donosu nacjonalistów ukraińskich został z grupą miejscowych Żydów rozstrzelany przez hitlerowców w lipcu 1941 r.
10.* (SP) Siostra zakonna Jadwiga Alojza Gano, sercanka, przełożona klasztoru w Lubieszowie w powiecie Kamień Koszyrski (diec. pińska, dek. Janów Poleski), spalona żywcem wraz z około 200 mieszkańcami 09.11.1943 r. podczas napadu nacjonalistów ukraińskich na miasteczko.
11.* (SP) Siostra zakonna Andrzeja Maria Osakowska, sercanka, z klasztoru w Lubieszowie w powiecie Kamień Koszyrski (diec. pińska, dek. Janów Poleski) spalona żywcem wraz z siostrą Jadwigą Alojzą Gano
Województwo stanisławowskie
1.* (str. 587) Ks. Franciszek Będkowski, proboszcz, wieś i parafia Żulin, gm. Bratkowce, pow. Stryj (archidiec. lwowska, dek. Stryj). Zamordowany przez banderowców 06.04.1944 r.
2.* (str. 393) Ks.O. Witalis Borsuk, bernardyn, wikariusz parafii Fraga, gm. Podkamień, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Świrz), zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 05.02.1944.
3. (str. 491) Ks. Marcin Bosak ur. w r. 1889, proboszcz parafii Mariampol-miasto, pow. Stanisławów (archidiec. lwowska, dek. Konkolniki). Zamordowany 14/15.08.1941 przez gestapo na podstawie donosu policji ukraińskiej.
4. (str.342) Ks. Jan Budkiewicz ur. w 1902 r. katecheta z parafii Równe na Wołyniu, przebywający na leczeniu w Mikulczynie, pow. Nadwórna (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów), został aresztowany w czerwcu 1943 r. przez policjantów ukraińskich i przekazany do gestapo w Stanisławowie. Zmarł po kilku tygodniach w więzieniu.
5. (Str. 245). Ks. Romuald Chłopecki ur. w 1875 r., katecheta z Kołomyi (archidiec. lwowska, dek. Kołomyja), aresztowany przez policję ukraińską i przekazany do gestapo został zamordowany 26.02.43 r. w obozie koncentracyjnym w Lublinie-Majdanku.
6.* (KS) Ks. Leon Chudy kpt. rez., kapelan wojskowy, brał udział w kampanii wrześniowej, trafił do Stryja i tam pozostał. Koło Stryja został zamordowany 22.06.1942 r., przez nacjonalistów ukraińskich.
7.* (Str.150). Ks. Jan Ciąpała, lat 35, wikariusz parafii miasta Kałusz, pow. Kałusz (archidiec. lwowska, dek. Dolina) zamordowany przez ukraińskich nacjonalistów 12.09. 41 r.
8.* (str. 382) Ks. Bartłomiej Czosnek , karmelita, wikariusz parafii Bołoszowce, miasto i siedziba parafii i gminy, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Konkolniki). Wywołano go pod pozorem opatrzenia chorego. Był torturowany przez nacjonalistów ukraińskich, wyrwano mu język, genitalia, a ciało porąbano na kawałki.
9.* (str. 146) Ks. Błażej Czuba, wieś i parafia Dołha Wojniłowska-Ziemianka, gm. Tomaszowce, pow. Kałusz (archidiec. lwowska, dek. Dolina). Zamordowany w czasie napadu UPA, dnia 27.03.1944 r.
10.* (str. 287) Ks. Józef Grzesiowski. Wieś, gmina i parafia Pistyń, pow. Kosów Huculski (archidiec. lwowska, dek. Kołomyja). Uprowadzony przez UPA i uduszony koło sąsiedniej wsi Szeszory. Kilka dni wcześniej ksiądz otrzymał od UPA „wyrok śmierci”.
11.* (str. 394) B. Euzebiusz Kamiński aspirant z zakonu oo. bernardynów zamordowany wraz z ojcem Szafrańcem i bratem Sałkiem przez nacjonalistów ukraińskich we wsi i parafii Fraga, gm. Podkamień pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Świrz), dnia 19.02.1944 r.
12. (str. 643) Ks. Leopold Kaściński – proboszcz w Śniatyniu, pow. Śniatyń. Aresztowany na podstawie donosów policji ukraińskiej przez gestapo, zamordowany w obozie w Majdanku 23.03.1943 r.
13.* (KS) Ks. Józef Kluz ur w 1912 r. katecheta w gimnazjum kupieckim w Kołomyi. Został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich pod koniec 1939 r. w czasie próby przekroczenia granicy do Rumunii gdy uciekał przed Sowietami.
14.* (KS) Ks. Andrzej Kolbusz parafia Niżniów pow. Tłumacz. Zamordowany 06.12.1944 r. podczas napadu UPA na polskie domy w Niżniowie.
15. (str. 246) Ks. Wojciech Kośmider ur. w 1889 r., prefekt w Kołomyi, aresztowany przez gestapo pod koniec 1942 r. na podstawie donosu policji ukraińskiej, osadzony w obozie koncentracyjnym Gross Rosen, gdzie został zamordowany 11.09.1943 r.
16.* (str. 479) Ks. Michał Kucab lat 45. Wieś, gmina i parafia Bednarów, pow. Stanisławów (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów). Uprowadzony przez banderowców 08.02.1944, zaginął bez wieści.
17.* (str. 405 i 450): Ks. NN wikariusz parafii Podkamień Rohatyński (pow. Rohatyn) uprowadzony i zamordowany przez UPA 19.02.1944 r., przecięty piłą.
18. (str.245) Ks. Ludwik Peciak ur.1889, proboszcz i dziekan w Kołomyi aresztowany przez gestapo na podstawie donosu policji ukraińskiej, osadzony w obozie koncentracyjnym w Majdanku, gdzie został zamordowany 16.04 1943 r.
19. (str. 704) Ks. Stanisław Perenc. Miasto, gm. i par. Ottynia. Został aresztowany 24.12. 1940 r. przez czerwoną milicję ukraińską i oddany do NKWD, ślad po nim zaginął.
20. (str. 417) Ks. Staniław Rysikowski – proboszcz; wieś, gm. i par. Żurów, pow. Rohatyn. Został aresztowany w 1940 r., przez NKWD na skutek fałszywych donosów miejscowych nacjonalistów ukraińskich i zesłany na Sybir skąd nie powrócił.
21.* (str. 394) B. Roch Sałek z zakonu oo. bernardynów, zamordowany przez banderowców we wsi i par. Fraga, gm. Podkamień, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Świrz) dnia 19.02.1944, (wraz z bratem E. Kamińskim i ojcem Szafrańcem)
22. (str. 342) Ks. Józef Smaczniak miasto i powiat Nadwórna (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów) został aresztowany przez gestapo na skutek donosu policji ukraińskiej przez gestapo pod zarzutem działalności na rzecz wywiadu polskiego rządu emigracyjnego. Został zamordowany w lipcu 1942 r. W przeddzień aresztowania oficer węgierski ostrzegał księdza o możliwości aresztowania i proponował mu samochód, aby uciekł do Budapesztu. Ksiądz odpowiedział: „Tutaj ja sam uczyłem wiernych w parafii miłości, katolicyzmu i polskości – uciekać nie mogę”.
23.* (str.410) Ks. Tadeusz Stroński, proboszcz, wieś, gm. i par. Skomorochy Stare, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Konkolniki). Był zamordowany dnia 12.10.1943 r. i był strasznie zmasakrowany. Jednym z morderców był syn greckokatolickiego księdza Wasyla Niemyja zaciekłego nacjonalisty, inicjatora mordów w całej okolicy.
24.* (SP; str. 394) Ks. O. Joachim Szafraniec, bernardyn, przeor klasztoru, administrator parafii Fraga, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Świrz) zamordowany przez UPA 19.02.44 r. wraz z 30 parafianami.
25. (SP, KS). Ks. Bolesław Szczur (Szczurowski) wikariusz par. Ottynia (także siedziba gm. miejskiej i wiejskiej, pow. Tłumacz). Aresztowany w końcu 1943 r. przez policję ukraińską, przekazany do gestapo, zaginął bez wieści.
26.* (str. 408) Ks. Wiktor Szklarczyk, lat 65, proboszcz, wieś i par. Sarnki Dolne, gm. Bursztyn, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska, dek. Konkolniki) Został zamordowany przez banderowców 19.02.1944 r.
27. (SP, KS) Ks. Edward Tabaczkowski proboszcz parafii Kałusz, pow. Kałusz (archidiec. lwowska, dek. Dolina), aresztowany przez ukraińską policję na podstawie fałszywych donosów nacjonalistów ukraińskich, osadzony w więzieniu w Stanisławowie, zmarł 20.10.1942 r.
28. (SP) Ks. Dr Lucjan Tokarski lat 54, katecheta w Stanisławowie, pow. Stanisławów (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów) aresztowany przez gestapo w 1941 r. na podstawie list sporządzonych przez nacjonalistów ukraińskich i stracony wraz z ogromną grupą inteligencji polskiej 14/15.08.1941..
29.* (Str. 17). Ks. Józef Wiatrowy, wikariusz, wieś i parafia Broszniów-Osada, gmina Broszniów, pow. Dolina (archidiec. lwowska, dek. Dolina),. W kwietniu 1944 r. uprowadzony przez banderowców z drogi, zaginął bez wieści.
30.* (str. 384) Ks. Antoni Wierzbowski, wieś i parafia Bybło, gm. Konkolniki, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska , dek. Konkolniki). Uprowadzony z plebanii przez banderowców w październiku 1943 r. i po torturach bestialsko zamordowany.
31. (str. 503) Ks. Remigiusz Wójcik z parafii Święty Stanisław (także siedziba parafii), gm. Błudniki, pow. Stanisławów.(archidiecezja lwowska, dek. Stanisławów). Policja ukraińska aresztowała go we wrześniu 1942 r., pod zarzutem ukrywania Żydówki w dzwonnicy na wieży kościelnej. Był przez 3 dni torturowany w gestapo a czwartego dnia puszczono na niego dwa psy, które go rozszarpały. Osobiście nadzorował to Oskar Brandt – gestapowiec.
Siostry zakonne
32.* (Str. 701-702) S. Celina z klasztoru w Kopyłowie koło Niżniowa, par. i gm. Niżniów, pow.Tłumacz (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów), zamordowana 6.12.1944 r. przez UPA.
33.* (SP) S. Helena Dżugała lat 26, z parafii Podkamień Rohatyński, pow. Rohatyn (archidiec. lwowska , dek. Świrz) zbiorowo zgwałcona i zamordowana 20.02.1944 r., podczas napadu nacjonalistów ukraińskich na wieś.
34.* (str. 756) S. Józefa z klasztoru w Rozdole, zamordowana przez nacjonalistów ukraińskich 9/10. 05. 1944 r. w Derżowie, gm. i pow. Żydaczów (archidiec. lwowska dek. Stryj) wraz z S. Wiktorią.
35.* (SP) S. Franciszka Kosiorowska józefitka z klasztoru w Niżniowie, pow. Tłumacz (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów), zamordowana przez nacjonalistów ukraińskich 07.03.1945 r. podczas napadu na klasztor.
36.* (SP) S. Leokadia Kulpa ur. 05.02.1883, józefitka z klasztoru w Niżniowie pow. Tłumacz, (archdiec. lwowska, dek. Stanisławów) zamordowana przez nacjonalistów ukraińskich 07.03.1945 r. podczas napadu na klasztor, wraz z siostrą F. Kosiorowską.
37.* (KS) S. Weronika Melinger ur. 30.12.1880. Zakon Sióstr Miłosierdzia, szarytka z klasztoru w Rozdole, par. Derżów pow. Żydaczów zamordowana przez UPA 7/8.05.1944 r.
38.* (str. 756) S. Wiktoria Misiak z klasztoru w Rozdole ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, zamordowana (wraz z siostrą Józefą) 9-10.05.1944 r. w Derżowie, gm. i pow. Żydaczów (archidiec. lwowska, dek. Stryj).
39.* (KS) S. Adela Augustyna Pawłowicz ur.1906. Zgromadzenie SS józefitek pielęgniarek szpitala w Dolinie, zamordowana przez UPA 29.12.1944 r., kiedy wracała do domu.
40.* (str. 756 i SP) S. Agnieszka Poniecka ur. 30.05.1869, szarytka ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, z klasztoru w Rozdole pracująca w par. Derżów w pow. Żydaczów (archidiec. lwowska, dek. Stryj) spalona 09.05 1944 r. przez nacjonalistów ukraińskich w kościele wraz z kilkoma innymi osobami.
41.* (Str. 29). S. M. Czesława Antonina Stieber (józefitka), ur.04.04.1881, par. Rożniatów, wieś Rypne, gm. Perehińsko, pow. Dolina (archidiec. lwowska, dek. Dolina) zamordowana przez banderowców, 25.04.1944 r.
42.* (str. 743-44) S. Maria Letycja (Maria Szembek) administratorka Domu Sióstr Zakonnych w Jazłowcu (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec) zamordowana przez banderowców w sierpniu.1944 r., koło Rusiłowa nad Strypą, wraz z siostrą Zofią. Zwłoki odnaleziono w listopadzie 1944 r.
43.* (str. 701-702) S. Teresa józefitka z klasztoru w Kopyłowie koło Niżniowa par. i gm. Niżniów, pow. Tłumacz (archidiec. lwowska, dek. Stanisławów), zamordowana 6.12.1944 r. wraz z siostrą Celiną.
44.* (str. 720,743-44) S. Stefania Ustyanowicz (siostra Zofia) z Jazłowca uprowadzona w sierpniu 1944 r. w drodze do Niżniowa (wraz z siostrą Letycją Szembek), została przepiłowana piłą. Zwłoki odnaleziono w listopadzie.
Województwo tarnopolskie
1. (str. 158) Ks. Piotr Bieńko proboszcz par. Kowalówka gm. Monasterzyska pow. Buczacz. (archidiec. lwowska, dek. Buczacz), aresztowany przez żandarmów niemickich na skutek donosu policji ukraińskiej, zmarł na tyfus w więzieniu.
2.* (str. 112) Ks. Władysław Biliński ur. w 1880 r., proboszcz par. Kotów, gm. Potutory, pow. Brzeżany (archidiec. lwowska, dek. Brzeżany) zamordowany przez banderowców dnia 15.08.1943 r., gdy wracał z odpustu w Litiatynie.
3. (str. 48) Ks. Jan Bojarczuk ( J. Bojarczak - KS) ur. 1905 r., wieś, gm. i par. Nowosiółka Biskupia, pow. Borszczów. (archidiec. lwowska, dek. Borszczów) W wyniku donosu miejscowych Ukraińców, został aresztowany w listopadzie 1941 r. pod zarzutem udzielania pomocy jeńcom sowieckim, rozstrzelany (9.10.41) w więzieniu w Kamieńcu Podolskim.
4.* (str. 415) Ks. Adam Drzyzga administrator parafii Sorocko, pow. Trembowla (archidiec. lwowska, dek. Tarnopol). Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w czasie pogrzebu parafianina dnia 23.11.1944 r. Ostrzegał go o niebezpieczeństwie ksiądz greckokatolicki.
5.* (94) Ks. Michał Duszeńko, wieś i par. Wysocko-Hallerczyn gm. Ponikowica, pow.Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody). Zamordowany przez banderowców 2/3 września 1943 r. Inspiratorem mordu był miejscowy ksiądz greckokatolicki (napastnicy i ten ksiądz zostali schwytani i podobno rozstrzelani przez żandarmerię niemiecką (Wołczański 2005, str. 61).
6.* (str. 266g) Ks. Marian Dziamarski proboszcz. Wieś, par. i gm. Nowosiółka-Bekerów, pow. Podhajce (archidiec. lwowska, dek. Podhajce). Zamordowany przez bojówkę SB-UPA. Był torturowany przed śmiercią.
7.* (str. 264) Ks. Mikołaj Ferenc, z zakonu oo. kapucynów lat 48, wieś i parafia Markowa, gm. Toustobaby, pow. Podhajce (archidiec. lwowska, dek. Konkolniki). Zamordowany 14/15.01.1944 r. przez banderowców, był torturowany przed śmiercią.
8. (str. 88) Ks. Stanisław Fijałkowski ur. w 1891 r., proboszcz par. Poczajów, pow. Krzemieniec (woj. wołyńskie, diec. łucka, dek. Krzemieniec) zamordowany w Podkamieniu, pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody) wraz z około 100 innymi ludźmi i 3 duchownymi w dniach 12-16.03.1944 r., przez banderowców wspartych przez oddział SS-Galizien
9.* (str. 293) kleryk Florek, wieś i parafia Krosienko gm. Przemyślany, pow. Przemyślany (archidiec. lwowska, dek. Świrz). Zamordowany przez banderowców (przecięty piłą) dnia około 11.01.1944 r.
10* (str. 123) Ks. Antoni Frankowski, ur. 1889, proboszcz parafii Podwysokie, gm. Kurzany, pow. Brzeżany (archidiec. lwowska, dek. Brzeżany), został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 30.01.1944 r.
11.* (str. 88) Brat Jan Frączyk ur. w 1886 r., dominikanin. Zamordowany 12.03.44 r. podczas napadu banderowców z UPA i żołnierzy z SS- Galizien na klasztor i miasteczko Podkamień, pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody). Zginął wraz z dwoma innymi braćmi zakonnymi i jednym księdzem oraz z ponad 100 uciekinierami z sąsiednich okolic.
12.* (KS) Ks. Rajmund Gałązka ur. w 1888 r. przeor konwentu karmelitów trzewiczkowych w Trembowli. Został zamordowany przez policjantów ukraińskich lub nacjonalistów ukraińskich pod Trembowlą w sierpniu 1941 r.
13. (str. 111) Ks. Jan Kazimierz Gach ur. w 1893 r. administrator parafii Kotów, gm. Potutory, pow. Brzeżany (archidiec. lwowska, dek. Brzeżany), wskazany przez Ukraińców Sowietom jako rzekomo „strzelający do przejeżdżającego wojska sowieckiego”, rozstrzelany przez Sowietów przed kościołem, mimo, że rewizja nie potwierdziła oskarżenia.
14.* (str. 1099) Ks. Adam Gromadowski ur. w 1912 r., wikariusz par. Podwołoczyska nad Zbruczem, pow. Skałat (archidiec. lwowska, dek. Skałat). Aresztowany przez współdziałającą z NKWD milicję ukraińską został skazany 15.03.41 r. na 10 lat łagru. Uciekł z transportu, ale w drodze powrotnej do domu został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich koło wsi Wojkowice w lipcu 1941 r. -. Józef Janas ur.1919 alumn II r. Seminarium Duchownego we Lwowie, zamieszkały w Koniuchach, pow. Brzeżany zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w pobliskiej wsi. (patrz woj. lwowskie)
15.* (str. 88) Brat Gracjan Jóźwia ur. 06.10.1895, dominikanin, zamordowany przez banderowców w klasztorze w Podkamieniu, pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody) w dniach 12-16.03.44 r.
16. (str. 432) Ks. Szczepan Jurasz proboszcz, wieś i par. Czerwonogród, gm. Drohiczówka, pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec). Zmarł na atak serca podczas napadu UPA 2/3.02.1945 pochowany wraz z około 50 parafianami.
17.* (str. 306) Ks. Józef Kaczorowski ur. w 1906 r., wieś i par. Wołków, pow. Przemyślany (archidiec. lwowska, dek. Brzeżany). Zamordowany przez banderowców dnia 11.02.1944.
18.* (str. 386) Ks. Michał Karczewicz proboszcz par. Zabojki gm. Hłuboczek Wielki, pow. Tarnopol (archidiec. lwowska, dek. Tarnopol). Uprowadzony przez banderowców 31.01.1945 r., zaginął bez wieści.
19.* (str. 407) Ks. Władysław Klakla ur. w 1912 r., wikariusz, wieś, par. i gm. Mogielnica, pow.Trembowla (archidiec. lwowska, dek. Trembowla). Zamordowany w pociągu 14.09.43 r., na trasie Złoczów-Lwów.
20.* (str. 152) Ks. Andrzej Kraśnicki ur. w 1880 r. miasteczko Jazłowiec, siedziba par. i gm., pow. Buczacz (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec). Był uprowadzony przez banderowców w czasie napadu na plebanię 8.12.1943 r., zaginął bez wieści. Świadkiem uprowadzenia był ksiądz wikary Alojzy Schmidt.
21.* (str. 326) Ks. Jan Kuszyński wikary, lat 29, wieś, par. i gm. Toporów, pow. Radziechów (archidiec. lwowska, dek. Busk). Dotkliwie pobity i zamordowany 14.02.44 r. Napad zorganizował greckokatolicki ksiądz Jan Kozak z synem Wańką.
22.* (str. 294) Ks. Stanisław Kwiatkowski lat 64, proboszcz par. Świrz, zamordowany we lwowska, dek. Świrz) przez banderowców 14.02.1944 r. gdy wracał z pogrzebu ks. Kaczorowskiego.
23.* (str. 443) Ks. Bronisław Majka ur. w 1913 r. wikary, gmina, wieś, parafia Tłuste Miasto, pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec).Uprowadzony i zamordowany (wraz z ks. Szkodzińskim) koło wsi Szypowce przez banderowców z UPA. i
24.* (str. 507) Ksiądz NN, miasteczko, par. i gmina Podhorce, pow. Złoczów (archidiec. lwowska, dek. Złoczów). Makabryczny mord: młodej kobiecie w 9 mies. ciąży i księdzu rozcięto brzuchy i płód włożono księdzu do brzucha i tak go wystawiono na widok publiczny na rynku w Podhorcach.
25. (str. 158) Ks. Leon Perucki wikary. Wieś i par. Kowalówka gm. Monasterzyska, pow. Buczacz (archidiec. lwowska, dek. Buczacz) W wyniku donosu policji ukraińskiej został aresztowany 17.09 1943 r. przez żandarmów niemieckich. Rozstrzelany w więzieniu.
26.* (str. 84) Ks. Józef Pikota ur. w 1912 r., administrator parafii Pieniaki, pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody) został uprowadzony przez banderowców 27.02.1944 r. i zamordowany, zwłok nie odnaleziono.
27.* (str. 359) Ks. Karol Procyk, proboszcz, ur. w 1876 r., wieś, par. i gm. Baworów, pow. Tarnopol (archidiec. lwowska, dek. Tarnopol). Uprowadzony i zamordowany po torturach przez bojówkę UPA 02.11.1943 r.
28.* (KS) Ks. Walenty Puchała ur. w 1874 r., emerytowany katecheta gimnazjum w Trembowli. Zamordowany przez UPA na drodze koło tego miasta 07.08.1944.
29.* (str. 88) Brat Kryspin Karol Rogowski ur. w 1887 r., dominikanin, zamordowany w Podkamieniu pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody) w dniach 12-16.03.1944 r., przez UPA współdziałającą z oddziałem SS-Galizien
30.*(str. 239) Ks. Wojciech Rogowski ur. w 1894 r., administrator par. Majdan, gm. Kopczyńce, pow. Kopczyńce (archidiec. lwowska, dek. Czortków). Zamordowany przez UPA 12.03.44 lub 26.01.45 wraz z około 150 parafianami.
31.* (str. 448) Ks. Józef Rupnicki ur. w 1910 r. Po nieudanej próbie przejścia granicy rumuńskiej ukrywał się w Żeżawie i tam został zamordowany podczas napadu UPA na polskie rodziny w styczniu 1945 r. Wieś Żeżawa, par., gm. i pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec).
32.* (KS) Ks. Tadeusz Siatecki ur. w. 1874 r., administrator parafii Byczkowce pow. Czortków. Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich pod koniec 1942 r.
33.* (str. 459) Ks. Włodzimierz Siekierski wikariusz parafii Koszlaki (także siedziba gminy), pow. Zbaraż (archidiec. lwowska, dek. Skałat). W niedzielę 05.11.44, po sumie banderowcy uprowadzili księdza, który zaginął bez wieści.
34.* (str. 146) Ks. Józef Suszczyński ur. 1909, wieś i parafia Bobulińce, gm. Kujdanów, pow. Buczacz (archidiec.lwowska, dek. Podhajce). Zamordowany przez bojówkę UPA 13/14.03.44 r. wraz z 38 ludźmi.
35.* (str. 116) Ks. Józef Szady ur. w 1914 r., wikariusz par. Litiatyn pow. Brzeżany (archidiec. lwowska, dek. Brzeżany), zginął około 26.06.1941 r., prawdopodobnie wywołany i zabity przez OUN-owca, zwłoki znaleziono na cmentarzu w Litiatynie.
36.* (str. 322) Ks. Franciszek Szarzewicz ur. w 1895 r., proboszcz parafii, wieś i gm. Stojanów, pow. Radziechów (archidiec. lwowska, dek. Busk). Zamordowany przez banderowców 16.07.1944 r. Aż do swojej śmierci nie chciał opuścić swoich wiernych Mówił: „Jestem proboszczem nawet dla tych najbiedniejszych, którzy wyjechać na Zachód nie mogą”.
37.* (str. 369) Ks. Stanisław Szczepankiewicz ur. w 1906 r., proboszcz, wieś, par. i gm. Ihrowica, pow. Tarnopol (archidiec. lwowska, dek. Tarnopol). Zamordowany przez banderowców w noc wigilijną 1944 r. wr az z około 80 parafianami.
38. (str. 508) Ks. Jan Szewczyk ur.1908, proboszcz par. Ryków, gm. Płuhów, pow. Złoczów (archidiec. lwowska, dek. Złoczów). Na podstawie donosu miejscowych szowinistów ukraińskich został aresztowany przez NKWD pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec i stracony w Złoczowie dnia 2/3.07.1941 r.
39.* (str. 443) Ks. Stanisław Szkodziński proboszcz, wieś, par. i gm. Tłuste Miasto, pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec), uprowadzony i zamordowany (wraz z ks. B. Majką) przez nacjonalistów ukraińskich 16.09.1943 koło wsi Szypowce.
40.* (KS) Ks. Florian Toporowski ur. w 1910 r., wikariusz par. Krasne pow. Skałat. Zamordowany podczas napadu UPA w 1944 r., wraz z 80 parafianami
41.* (str. 48) Ks Józef Turkiewicz proboszcz par. Michałówka pow. Borszczów. Zamordowany przez UPA w październiku 1944 r. w Nowosiółce Biskupiej.
42.* (235) Ks. Jan Walniczek ur. w 1879 r., administrator parafii Kociubińce, wieś i gm. Kociubińce, pow. Kopczyńce (archidiec. lwowska, dek. Czortków). Został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich po bestialskich torturach 07.02.1945 r.
43. (str. 84) Ks. Józef Wieczorek proboszcz parafii Pieniaki (także wieś i siedziba gminy), pow. Brody (archidiec. lwowska, dek. Brody) zastrzelony przez żołnierzy sowieckich 26.06. 1941 r. pod zarzutem szpiegostwa na rzecz Niemiec. Donos złożył nieznany z nazwiska Ukrainiec.
44.* (IZ) Ks. Stanisław Wilkoński ur w 1877 r., katecheta z par. Podwołoczyska pow. Skałat. Skonał po wielogodzinnnych mękach po wbiciu mu kilku gwoździ w głowę.
45.* (str. 510) Ks. Jan Wiszniewski (Wiszniowski) ur. w 1912 r., wieś, parafia i gm. Sokołówka, pow. Złoczów (archidiec. lwowska, dek. Busk). Zamordowany przez banderowców dnia 20.02.1944 r.
46.* (str. 323) Ks. Jan Witek ur. w 1887 r., wieś, par. i gm. Szczurowice, powiat Radziechów (archidiec. lwowska, dek. Brody). Został aresztowany przez gestapo w 1943 r., ale po kilku tygodniach zwolniony, w czasie powrotu na plebanię zamordowany przez banderowców.
47.* Ks. Stanisław Władyka z Opryłowiec zginął w Netrebie (pow. Zbaraż) w czerwcu 1941 r. zamordowany przez bojówki OUN ( źródło: W. Kubów 2008)
48.* (str. 286) Ks. Władysław Żygiel ur. w 1905 r. , administrator par. Bieniawa, pow. Podhajce (archidiec. lwowska, dek. Podhajce), dawny wikariusz we wsi Gliniany, Gliniany miasto, siedziba parafii, dekanatu i gm., pow. Przemyślany. Zamordowany przez banderowców 13.02.1944 r. Zginęła razem z nim także jego gospodyni.
49*. (str.106) Ks kapelan WP, NN. Zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w okresie między 17 a 20 września między wsiami Byczki a Potokiem, pow. Brzeżany wraz z 30 osobową grupą żołnierzy Wojska Polskiego. - Kubów (2008) wspomina o zamordowaniu 15.12.43. księdza Jana Bieńko we wsi Bucniów, pow. Tarnopol. Wiadomość wymaga dalszego sprawdzenia. Siostry zakonne
50.* (str. 193) Anastazja Izmaela Bartosz ur. w 1878 r., wieś i par. Połowce, gm. Pauszówka, pow. Czortków (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec) Wywieziona do lasu przez UPA i tam zamordowana 17.01.1944 wraz z wieloma innymi osobami.
51. S. Ludwika Biegalska , szarytka zamordowana 12.10.1944 we wsi Okno (pow. Skałat) (źródło: W. Kubów 2008).
52.* (str. 193) S. Amelia Witolda Borkowska ur. 26.07.1903 r., wieś i par. Połowce, gm. Pauszówka, pow. Czortków (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec). Zamordowana przez UPA 17.01.1944 wraz z siostrą Anastazją Bartosz.
53.* (str. 440) S. Henryka Bronikowska, ur. w 1875 r., wieś Nyrków par. Czerwonogród, gm. Drohiczówka pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec), zamordowana przez banderowców w Czerwonogrodzie 2/3.02.1945 r.
54.* (str. 166) S. Beata Kogut Parafia i wieś oraz gmina Petlikowce Stare, pow. Buczacz (archidiec. lwowska, dek. Podhajce). Zastrzelona w kościele 16.04.1944 r. przez dwóch członków SS-Galizien i kilku cywilnych nacjonalistów ukraińskich.
55.* (str. 402) S. Józefa Kopaczyńska, wieś, par. i gm. Janów, pow. Trembowla (archidiec. lwowska, dek. Trembowla). Zamordowana przez banderowców w latach 1944-45.
56.* (str. 440) S. Klara Linowska, lat ok.70., wieś Nyrków par. Czerwonogród, gm. Drohiczówka, pow. Zaleszczyki (archidiec. lwowska, dek. Jazłowiec), zamordowana w Czerwonogrodzie 2/3.02.1945 r., przez UPA - S. Maria Wanda Szembek (Rosalia Laetitia) –patrz woj. stanisławowskie. - S. Matylda Stefania Anna Ustyanowicz (siostra Zofia)– patrz woj. stanisławowskie.
57.* (str. 457). S. Anna Żarkowska lat 62 służebniczka starowiejska prowadząca sierociniec w Hnilicach Wielkich par. Koszlaki pow. Zbaraż (arcidiec. lwowska, dek. Skałat) zamordowana 02.11.1944 r., przez nacjonalistów ukraińskich.
58.* (SP). S. Antonina Helena Żarkowska lat 51, współpracowała ze swoją rodzoną siostrą Anną w prowadzeniu sierocińca i uduszona wraz z nią tego samego dnia 02.11.44 r., przez nacjonalistów ukraińskich
Województwo wołyńskie (patrz także DP)
1.* (SP, KS) Ks. Józef Aleksandrowicz ur. w 1869 r., proboszcz parafii Zabłoćce, (Zabołotce) pow. Włodzimierz Wołyński (diec. łucka, dek. Włodzimierz Wołyński), zamordowany wraz z 76 parafianami przez nacjonalistów ukraińskich 11.07.1943 r. podczas mszy św.
2.* (SP, SiS str. 848) Ks. Karol Baran ur. w 1882 r., proboszcz parafii Korytnica, pow. Włodzimierz Wołyński (diec. łucka, dek. Włodzimierz Wołyński) uprowadzony 12.07.1943 przez nacjonalistów ukraińskich z parafii Stężarzyce, w której mieszkał. Został przerżniety piłą w korycie z desek. Razem z nim zginęło kilkoro parafian.
3. (DP) Ks Jan Budkiewicz ur. w 1902 r., prefekt w Równem 1935 - 1939 r., w czasie wojny pełnił posługę duszpasterską w Mikuliczynie, par. Delatyn, w archidiec. lwowskiej. Aresztowany przez policję ukraińską 3 dni był trzymany w piwnicy w Mikuliczynie i przekazany do Stanisławowa do więzienia, gdzie umarł na tyfus.
4. (KS) Ks. Zygmunt Chmielnicki ur. w 1891 r. prałat kapituły kolegiackiej, Szambelan jego Świętobliwości, redaktor Życia Katolickiego w Łucku. Od 1939 do 1941 r. proboszcz parafii w Berdyczowie. Powrócił do Łucka i tam z doniesienia policji ukraińskiej został aresztowany przez gestapo i zesłany do obozu koncentracyjnego Gross Rosen, gdzie zginął 16 lub 17.04.1944 r.
5.* (KS) B. Franciszek Ciesielski ur. w 1924 r., nowicjat Zakonu Karmelitów Bosych, zamordowany w klasztorze przez UPA 20.02.1944 r. razem z 308 Polakami, pochowany w Wiśniowcu Nowym w jednej z mogił zbiorowych.
6.* (SP, DP, SiS 106) Ks. Jerzy Cimiński ur. w 1915 r., proboszcz parafii Łysin, dek. Beresteczko, zamordowany w maju 1943 r. przez policjantów ukraińskich w Wołkowyjach, gm. Tesłuchów pow. Dubno, wrzucony do studni i zasypany kamieniami.
7. (SP) Ks. Michał Dąbrowski ur. w 1915 r., proboszcz par. Deraźne, pow. Kostopol (diec. łucka, dek. Równe), aresztowany przez policję ukraińską na skutek prowokacji ukraińskich (rozrzucanie ulotek antyniemieckich przed kościołem), przekazany do gestapo, zastrzelony 17.04.1942 r.
8.* (SP) Ks. Stanisław Dobrzański ur. w 1905 r., proboszcz parafii Ostrówki pow. Luboml. Zamordowany 30.08.1943 r. przez UPA podczas rzezi całej wsi. Wraz z nim zginęło co najmniej 476 osób, od niemowląt do starców.
- (KS) Ks. Stanisław Fijałkowski ur. w 1893 r. proboszcz par. Poczajów Nowy, pow. Krzemieniec (patrz woj. tarnopolskie)
- (KS, DP) Ks. Stanisław Gałecki ur. w 1895 r., proboszcz par. Zofiówka pow. Łuck, został z donosu miejscowych Ukraińców, jako rzekomy szpieg niemiecki zastrzelony przez wycofujących się żołnierzy sowieckich (inna wersja – gdy stanął w obronie napastowanych parafianek). Wykazany jako nie pewny.
9* (SiS, IZ, SP) Ks. O. Kamil od św.Sylwestra Gleczman OCD ur. w 1909 r. z klasztoru karmelitów bosych w Wiśniowcu Nowym, pow. Krzemieniec (diec. łucka, dek. Krzemieniec), zamordowany 20/21.02.1944 r. przez nacjonalistów ukraińskich, gdy wdarli się podstępnie do klasztoru i dokonali rzezi uciekinierów tam się chroniących. - (KS, DP) Ks. Michał Grodzicki (Grobicki) ur. 1902, proboszcz par. Radów, pow. Dubno (diec. łucka, dek. Dubno), zamordowany w 1946 r. przez nacjonalistów ukraińskich w okolicach Jarosławia, pow. Jarosław, diec. przemyska (według innej wersji ranny śmiertelnie w czasie walk frontowych) Wobec niepewnych danych nie włączony do wyliczeń.
10.* (SP, SiS str. 899) Ks. Stanisław Grzesiak ur. w 1909 r. proboszcz par. Skurcze, pow. i dek. Łuck, zastrzelony przez Ukraińców 16.01.1944 w Porycku, pow. Włodzimierz Wołyński, gdy podczas ewakuacji ludności z kolonii Skurcze poszedł do kościoła pomodlić się za ks. Szawłowskiego.
11.* (SP) Brat Józef Harmata ur. w r. 1917, przebywający u rodziny w parafii Ostrówki w pow. Luboml (diec. łucka, dek. Luboml), bestialsko zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich 30.08.1943 r. wraz z proboszczem i co najmniej 476 parafianami.
12. (SP). Ks. Stefan Iwanicki, ur. w 1904 r., pełnił obowiązki proboszcza par. Krzemieniec, pow. Łuck (diec. łucka dek. Krzemieniec), aresztowany z poduszczenia ukraińskich nacjonalistów i stracony przez Niemców 08.02.1943 r. w Równem.
13.* (SP) Ks. Jan Kotwicki ur. w 1898 r., proboszcz parafii Chrynów gm. Grzybowica, pow. Włodzimierz Wołyński, zamordowany wraz z ok. 200 parafianami 11.07.1943 r., podczas napadu nacjonalistów ukraińskich na kościół w Chrynowie (diec. łucka, dek. Włodzimierz Wołyński), gdy odbywała się msza św. Mordercami byli członkowie UPA i bojówki OUN-Melnykowców „Worona”.
14.* (SiS-str.471-475) B. Jan Cyprian od św. Michała Lasoń OCD z Zakonu Karmelitów Bosych w Wiśniowcu Nowym, pow. Krzemieniec), zamordowany około 21.02.1944 r. wraz z kilkuset uciekinierami z okolicy podczas napadu banderowców na klasztor.
15. (SP) Ks. Inocenty Wacław Majewski ur. w r. 1896, proboszcz par. Mełnica, gm. Wielick, pow. Kowel (diec. łucka, dek. Kowel) zamordowany 19.03.1943 w grupie kilkunastu osób - przedstawicieli miejscowej inteligencji przez ekspedycję karną złożoną z Niemców i policjantów ukraińskich, którzy to wskazali na Polaków jako na komunistów.
16.* (SP) Ks. Bolesław Szawłowski ur. w r.1900, proboszcz par. Poryck, pow. Włodzimierz Wołyński (diec. łucka, dek. Włodzimierz Wołyński) ciężko ranny 11.07.1943 r. podczas napadu nacjonalistów ukraińskich na kościół w czasie niedzielnej mszy św. przechowywany potajemnie przez popa ukraińskiego Szelesta, odnaleziony przez UPA i zamordowany kilka dni później.
17.* (SP, SiS 106) Ks. Hieronim Szczerbicki, ur w r.1910, proboszcz par. Tesłuhów i pełniący obowiązki proboszcza parafii Łysin, pow. Dubno (diec. łucka, dek. Beresteczko), zamordowany w maju 1943 r. przez nacjonalistów ukraińskich koło Wołkowyi (diec. łucka, dek. Beresteczko) wraz z ks. Jerzym Cimińskim.
18. (KS) Ks. kpt. rez. Józef Śliwa ur. w 1905 r. proboszcz par. Boremel, pow. Dubno. Z donosu policji ukraińskiej aresztowany przez gestapo w 1941 r., zmarł w obozie koncentracyjnym w Dachau w 1942 r.
19.* (KS) B. Kazimierz Świerzewski ur. w 1908 r. z zakonu w Niepokalanowie, uciekając przed Niemcami w 1939 r. został zatrzymany i zamordowany prez nacjonalistów ukraińskich 17.09.1939 r.na terenie powiatu Włodzimierz Wołyński.
20.* (SP, SiS 477) Ks. Konstanty Turzański ur w r. 1899, proboszcz par. Wyszogródek (Wyżgródek), pow. Krzemieniec (diec. łucka, dek. Krzemieniec) zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich wraz ze 150 Polakami zgromadzonymi w kościele, głównie uchodźcami z okolicy.
21.* (SP) Ks. Piotr Walczak ur w r. 1884, katecheta emeryt, osiadł na gospodarstwie w kolonii Feliksów, gm. Jeziorany Ławrowskie pow. Łuck, zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich latem 1943 r. we wsi Połonka, pow. Łuck.
22.* (KS) Ks. Władysław Wielebnowski ur. w 1900 r. proboszcz par. Nieświcz, pow. Łuck, zamordowany 19.09.1939 r. przez kilku miejscowych ukraińskich nacjonalistów.
23.* (SiS, 763-767, KS 124-127) Ks. O. Ludwik Wrodarczyk OMI urodzony w 1907 r. na Śląsku, oblat, proboszcz par. Okopy, pow. Sarny (diec. łucka, dek. Sarny). Wielka pobożność i charyzma księdza Wrodarczyka sprawiły liczne samorzutne zmiany wyznania z prawosławia na katolicyzm. Ks. Wrodarczyk leczył także zarówno Polaków jak i Ukraińców, pomagał też ukrywającym się Żydom. Po porwaniu przez nacjonalistów ukraińskich z kościoła 07.12.1943 r. podczas napadu na wieś Okopy, był najpierw w sąsiedniej wsi Karpiłówka torturowany w domu dwu sióstr Ukrainek i następnie zabity. Ukraińcy z sąsiedniej wsi Netreba, gdzie często działał ks. Wrodarczyk, nie chcąc wstępować do UPA kryli się po lasach wraz z Polakami. Otrzymał pośmiertnie medal „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” z Instytutu Yad Vashem za pomoc dla Żydów.
Duchowni greckokatoliccy Województwo lwowskie
1.* (str.726) Ks. Baka (imię nieznane), proboszcz par. Śliwnica, pow. Przemyśl. Ksiądz został wysiedlony w 1940 r. przez Sowietów wraz z parafianami do gm. Aleksandria pow. Równe na Wołyniu. Zamordowany tam przy ołtarzu w czasie odprawiania mszy św. dla Polaków, na ich prośbę ( bo nie było księdza rzymskokatolickiego). Zginęły także jego żona, córka i kilkanaście innych osób.
2.* (SP) Ks. Roman Kruszelnyćkyj proboszcz parafii greckokatolickiej Bonów w powiecie Jaworów (diec. przemyska, dek. Jaworów) zamordowany 10.05.1944 przez bojówkarzy SB OUN i UPA za pomoc świadczoną Polakom i publiczne potępianie zbrodni popełnianych przez UPA na Polakach.
3.* (Na Rubieży 104/2009 str.27) Ks. Szczerba z Chrusna pow. lwowski został zarąbany siekierą w 1945 lub 1946 r. w dzień swoich urodzin za to, że przeciwstawiał się mordom.
4.* (str.487) Ks. Antoni Ślusarczyk, wikariusz unicki, Ukrainiec ze wsi Lubliniec Stary, gm. Cieszanów, pow.Lubaczów został zamordowany na początku 1945 r. przez bojówkarzy SB-OUN, za to, że pożyczył zagrożonemu Polakowi sutannę i kapelusz, aby ten mógł w tym przebraniu uciec do polskiej wsi.
5.* (str. 351) Ks. Michał Tełep ur. w 1874 r., proboszcz parafii Rogóźno, gm. Szutowa pow. Jaworów, zamordowany wraz z rodziną (4 osoby) przez nacjonalistów ukraińskich pod koniec kwietnia 1944 r., Była to kara za publiczne potępienie napadu banderowców na Pyszówkę, gdzie zamordowano 54 osoby i spalono większość budynków.
6.* (KS) Ks. Piotr Wójtowych (Wujtowycz?) ur. w 1885 r. parafia Nehrybka pow. Przemyśl. Został zamordowany przez bojówkarzy UPA 14.04.1945 r. za to, że potępiał zbrodnie UPA i odmówił współpracy z UPA.
Województwo poleskie
1-2.* (KS) Dwaj zakonnicy Bazylianie, Ukraińcy, parafia Lubieszów, pow. Kamień Koszyrski. Podczas napadu bandy UPA 09.01.1944 r. zostali zamordowani razem z ok. 200 Polakami.
Województwo stanisławowskie
1.* (str.714) Ks. Anatol Majkowski ze wsi Worona, gmina Markowce, pow. Tłumacz, został zamordowany przez banderowców w marcu 1946 r., za to, że przeszedł na prawosławie.
2.* (str.659) Ks. Peter Seńczuk z Rudnik pow. Śniatyń został zamordowany przez SB OUN za przechowywanie przez rok Leona Zakrzewskiego, o którym nie wiedział, że jest oficerem WP i ZWZ.
3.* (str.290) Ks. Śliwiński (imię nieznane), Ukrainiec z mieszanej rodziny, ze wsi Tudiów, par. Kuty, gm. Kuty Stare, pow. Kosów Huculski, został zamordowany wraz z synem przez SB OUN w marcu 1944 r. za sprzyjanie Polakom.
4.* (str. 692) Ks. Dymitr Ursynowicz lat 27 ze wsi Gruszka gmina Olesza, pow. Tłumacz. Został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w styczniu 1945 r., za to, że jawnie na kazaniach potępiał mordowanie Polaków przez banderowców.
5.* (str. 694) Ks. Wołoszczuk (imię nieznane) lat 41 ze wsi Hostów, gmina Tarnowica Polna, pow. Tłumacz został zamordowany za karę, że brał udział w pogrzebie ofiar napadu banderowców i potępiał mordy na Polakach
6.* (str.743) Ks. NN Wiadomość niepewna z Niżniowa: ”Podobno ksiądz ruski wystąpił śmiało, piętnując tę straszną zbrodnię (napad na klasztor i wymordowanie sióstr zakonnych – przyp. autora) za co został przez banderowców ukrzyżowany”. Cytat z listu siostry Zenony z Jarosławia.
7*. (Niedz. 177) Ks NN z Trościańca, gm. Rachiń, pow.Dolina. zamordowany w lutym-marcu 1944 r. za ”przeciwdziałanie rezuństwu” według meldunku AK, Komenda Obszaru Lwów.
Województwo tarnopolskie
1.* (Niedz.117) Ks Iwan Doruk proboszcz w Choroście Starym. Po zagładzie sąsiedniej Huty Pieniackiej wzywał z ambony wiernych do opamiętania i został za to zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich.
2.* (str.416) Ks. Panasiuk (imię nieznane), Ukrainiec ze wsi Strusów, gm Strusów, pow. Trembowla. Uprowadzony w październiku 1943 r. przez nacjonalistów ukraińskich i utopiony w rzece Seret. Jego żonę Polkę w zaawansowanej ciąży zakłuto bagnetami. Ksiądz potępiał w swych kazaniach zbrodnie dokonywane przez UPA.
3.* (str. 180) Ks. Tereszkun (imię nieznane) ze wsi Zubrzec, gm. Zubrzec, pow. Buczacz został zamordowany w pierwszej połowie 1945 r. przez nacjonalistów ukraińskich „za zdradę Ukrainy”. Zamordowano również jego żonę, która była w zaawansowanej ciąży i parafiankę Piwowarczuk za krytykę tego mordu
4.* (str. 489) Ks. NN, Ukrainiec proboszcz unicki ze wsi Urłów, gm Zborów, pow. Zborów zostal zamordowany w listopadzie 1943 r. przez banderowców za to, że potępiał w swoich kazaniach zbrodnie UPA dokonywane na Wołyniu i nawoływał do zgody.
5.* (KS) Ks. NN, parafia Bełżec, pow. Złoczów, został w kwietniu 1944 r. zamordowany przez bojówkarzy SB OUN i UPA za to, że odmówił współpracy z UPA i potępiał zbrodnie dokonywane przez UPA. Razem z nim zamordowano 8 osób narodowości ukraińskiej, w tym jego siostrę i dwoje krewnych. Gdy nie miał kto pochować zamordowanych dokonał tego ks. rzymskokatolicki Ireneusz Kmiecik, który żył w przyjaźni z zamordowanym księdzem. Otrzymał za to wyrok śmierci od UPA i musial uciekać.
6.* (KS) Ks. NN, par. Czerniechów, Gm. Jankowce, pow. Tarnopol, zamordowany przez bojówkarzy SB OUN i UPA w kwietniu 1944 r. za to, że na jednym z kazań potępił zbrodnie UPA dokonywane na Polakach. Następnego dnia znaleziono go martwego.
7.* (KS), (str.481) Ks. NN par. Milno osiedle Podliski, Gm. Załoźce pow. Zborów, zamordowany w listopadzie 1944 r., przez bojówkarzy UPA za to, że po masowym mordzie na Polakach w Milnie, w którym zginęło ponad 50 osób, na kazaniu w cerkwi wołał: to nie jest żadne wojsko, to plugawa banda, która nigdy nie zbuduje żadnej Ukrainy. Za to dostał wyrok śmierci, który wykonano.
8* (872) Alumn greckokatolicki NN ze wsi Laskowce, gm. Laskowce, pow. Trembowla. Zamordowany za to, że nie chciał wstąpić do UPA. - Ks. NN z pow. Zborów został zamordowany w lipcu 1943 r, przez SB-OUN za potępianie mordów dokonywanych na Polakach (źródło: Woczeja, 2011) Wiadomość do sprawdzenia.
Województwo wołyńskie
1.* (SP) Ks. Józef Gaducewicz proboszcz parafii obrządku wschodniego w Kuśkowcach Wielkich, pow. Krzemieniec (diec. łucka, dek. Krzemieniec) zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich w r. 1943.
2.* (SP) Ks. Serafin Horosiewycz ur. 1900, proboszcz par. Żabcze, pow. Łuck (diec. Łucka, dek. Beresteczko), żywcem spalony przez nacjonalistów ukraińskich w cerkwi w Żabczu wraz z 4 Polakami, których ukrywał. Proboszcz krytycznie oceniał działalność nacjonalistów ukraińskich, przyjaźnił się z polskim księdzem z Sienkiewiczówki.
3.* (KS) Ks. Mifond Medwedew wysiedlony przez Sowietów do Antonówki Szepelskiej, pow. Łuck został zamordowany pod koniec 1942 r. przez nacjonalistów ukraińskich za to, że odmówił osobistego udziału w przygotowaniach do mordowania Polaków.
- Ks. Kruszyński (brak dokładniejszych danych) został zabity za potępianie mordowania Polaków (żródło: Woczeja, 2011). Wiadomość do sprawdzenia.
Duchowni prawosławni zamordowani przez nacjonalistów ukraińskich za krytykę ludobójstwa dokonywanego przez OUN-UPA lub za pomoc udzieloną Polakom albo za odmowę współpracy z UPA
1.* (SiS, 97) Pop Fiłyp Borećkyj (Fiłyb Boryćkyj?) Wieś Drańcza Polska gm. Radziwiłlów pow.Dubno, woj. wołyńskie został powieszony za sprzyjanie ludności polskiej
2-3.* (SK¸ SiS 1159-1160) Pop Fiodor Cichoćkyj senior i jego syn pop Fiodor Cichoćkyj junior, par. Nowy Staw, gm. Dederkały, pow. Krzeminiec, woj. wołyńskie, zostali zamordowani przez bojówkarzy SB OUN za publiczne potępienie działalności członków UPA i odmowę święcenia ich broni przeznaczonej do mordowania.
4.* (SK, SiS 403) Pop Czerwynśkyj, parafia Kowel. Zamordowany w lipcu 1943 r. przez bojówkarzy SB OUN i UPA za to, że nie przyjął do cerkwi „wici chlebowych” wzywających do mordowania Polaków.
5-6.** (KS) Arcybiskup (archiepiskop) Aleksiej Hromadśkyj „Ołeksa” z diecezji wołyńsko-żytomierskiej patriarchatu moskiewskiego, parafia Krzemieniec i jego sekretarz protojerej* Fiodor Jurkewycz zostali zamordowani w czasie drogi do Równego przez bojówkę SB OUN i UPA. Powodem morderstwa było to, że arcybiskup A. Hromadśkyj oficjalnie potępiał zbrodnie dokonywane na Polakach przez UPA. - Pop Konoplanko z pow. Dubno został zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich ponieważ odmówił święcenia noży. (źródło: Woczeja 2011).
Wiadomość do sprawdzenia.
7.* (KS) Pop NN par. Baszuki, pow. Krzemieniec zamordowany wraz ze swoją żoną przez bojówkę UPA za to, że w kazaniach swoich nawoływał do zaprzestania mordów i przelewania krwi chrześcijańskiej. - Pop NN z Kaszówki, pow Kowel zamordowany wraz z rodziną za odmowę święcenia noży, (źródło Woczeja 2011). Wiadomość do sprawdzenia.
8.* (SiS, str. 992/993). Pop NN. Wieś Nowomylsk (Mylsk Nowy), gm. Zdołbica, pow Zdołbunów. Upowcy zamordowali miejscowego duchownego prawosławnego z żoną za odmowę poświęcenia krzyża na kopcu, który był sygnałem do mordowania Polaków. Syn popa był członkiem bojówki UPA.
9.* (KS) Pop NN, par. Pełcza, pow. Dubno zamordowany we wrześniu 1943 r. przez bojówkarzy UPA za to, że uprzedził polskiego księdza Bolesława Murawskiego proboszcza rzymskokatolickiego w Pełczy o grożącym mu niebezpieczeństwie ze strony UPA, dzięki czemu ksiądz uniknął śmierci.
10.* (SiS str. 577) Pop NN. Wieś Rudniki, gm. Kołki, pow. Łuck. Upowcy zamordowali go po klęsce napadu na Przebraże, ponieważ nawoływał do zaniechania tego napadu (zemsta na niewinnym księdzu za swoją złą decyzję?)
11.* (KS i SiS 397) Pop NN, wieś Kaszówka, gm. Wielick, pow. kowalski, zamordowany we wrześniu 1943 r. wraz ze swoją rodziną i służącą za to, że potępił masowy mord we wsi Gaj, w której zamordowano ponad 600 osób i nawoływał do zaprzestania mordów.
12.* (Poliszczuk 2002, SiS 870) Biskup (episkop) kowelsko-włodzimierski Emanuił (Mychajło Tarnawśkyj z Włodzimierza) zamordowany przez SB-OUN około 25.09.1943 r. rzekomo za współpracę z Niemcami i NKWD, jednak według świadectwA działaczy melnykowskich zabito go za odmowę współpracy z UPA, Nota bene, cała UPA, a zwłaszcza jej przywódcy współpracowali z Niemcami (Abwehra), aż do końca wojny i później.
13* (Niedz. 89) Ks. NN ze Szczekiczyna Gm. Międzyrzec, pow. Równe został zamordowany za przechowywanie dzieci innego Ukraińca Iwana Gercela, który udzielał pomocy Polakom.
Wymienieni duchowni na pewno nie są wszystkimi ofiarami zbrodni nacjonalistów ukraińskich i zapewne jeszcze do tej listy dojdą nowe nazwiska. W sumie jest ich i tak bardzo dużo.
Tabela 1. Liczba duchownych katolickich zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich w latach 1939 do 1947 w poszczególnych województwach Duchowni rzym-katoliccy: ogółem księża zakon.
klerycy s. zakonne
duch. gr-katol. lubelskie......................... 17 (14+3) +1 14 1 1 1
lwowskie.......................... 44 (23+21) 37 2 1 4 6 poleskie.......................... 11 (8+3) 6 3 - 2 2
stanisławowskie .............. 44 (31+13) 29 1 1 13 7
tarnopolskie..................... 58 (52+6) + 1? 44 4 1 9 8 + 1
wołyńskie....................... 23 (17+6) + 2? 19 4 - - 3 + 1 razem ............................ 197 (145+52)+4? 149 15 4 29 26 + 2
W nawiasie pierwsza liczba: zamordowani przez nacjonalistów ukraińskich a druga liczba - zamordowani przez nacjonalistów ukraińskich wspólnie z Niemcami lub bolszewikami, np. poprzez donos lub wspólne działanie: np. policja ukraińska aresztowała księdza i przekazywała go gestapo lub NKWD, w rękach których ginął.
Wśród zamordowanych przez nacjonalistów ukraińskich duchownych greckokatolickich jest 23 księży, dwóch braci zakonnych i jeden alumn a wśród duchownych prawosławnych jest arcybiskup (archiepiskop), biskup (episkop) i 11 (+2?) popów prawosławnych. W sumie zginęło z ręki nacjonalistów ukraińskich lub przy ich udziale 236 duchownych. Pozytywną a także negatywną rolę duchowieństwa greckokatolickiego i prawosławnego w czasie ludobójstwa omawia Woczeja 2011.
Wspomnieć jeszcze należy o księżach rzymskokatolickich, na których były zamachy, ale zdołali uniknąć śmierci. Kubów (2008) wymienia następujących księży z województwa tarnopolskiego, którzy, prawie cudem, uniknęli śmierci: Ks. Antoni Adamiuk (późniejszy biskup) z Płauczy Małej (pow. Brzeżany), ks. Celestyn Rubaszewski (Petlikowce Stare, pow. Buczacz), ks. Mateusz Franków (Horodnica, pow. Kopczyńce), ks. Jan Smutek (Tłusteńkie, pow. Kopczyńce), ks. NN (Żabińce, pow. Kopczyńce), ks. Eugeniusz Półtorak (Rosochowiec, pow. Podhajce), ks. Ignacy Tokarczuk (późniejszy arcybiskup) i ks. Wilhelm Doroszyński, obaj ze Złotnik (pow. Podhajce), ks. Bronisław Mirecki (Hałuszyńce, pow. Skałat), ks. Franciszek Napierała (u Komańskiego i Siekierki, 2004 „Napieracz”) (Iwanówka pow. Trembowla), ks. Władysław Michałkiewicz (Łoszniów, pow. Trembowla),
Do tego spisu można dodać dalsze przykłady z tego samego wojewodztwa:
We wsi Hnilicze, gm. Zawałów, pow. Podhajce, dnia 13.10.43 bojówka SB-UPA napadła na plebanię w poszukiwaniu ks. proboszcza Kowalczyka. Nie znalazłszy go zamordowali jego siostrzeńca Stanisława Rybickiego.
We wsi Orzechowiec gm Kaczanówka, pow.Skałat dnia 31.07.1943 banderowcy napadli na plebanię. Ksiądz Kazimierz Solecki (ur.1912) uciekł w bieliźnie przez okno do sąsiedniej polskiej wsi.
We wsi Hleszczawa, gm. Iławce, pow. Trembowla 13.04.44 na plebanię napadła bojówka UPA. Napastnicy podpalili zabudowania i wrzucili granaty do piwnicy gdzie ukryli się mieszkańcy i goście, zabijając 15 osób. Ksiądz Kazimierz Białowąs mimo poparzeń zdołał uciec i schronić się w Trembowli (Komański i Siekierka 2004, Kubów 2008).
We wsi Zawałów (siedziba parafii i gminy), pow. Podhajce bojówka UPA napadła na plebanię. Torturowali i zamordowali ojca księdza i macochę, ksiądz Kazimierz Bartosiewicz ukrył się w śniegu i przeleżał tam wiele godzin. Odmroził sobie palce u rąk i nóg, przeziębił się i do końca życia nie odzyskał zdrowia, nie mniej przeżył. Banderowcy zamordowali ojca księdza - Wojciecha i żonę Wojciecha (Komański i Siekierka 2004, str 277).
Podam jeszcze opis losów księdza Teodora Kasperskiego z Winiatycz pow. Zaleszczyki: banderowcy wybili dziurę w murze plebani i tym sposobem dostali się do wnętrza. Wyprowadzili z niej 12 osób ukrywających się tam. Wszystkich gnali do miejsca gdzie zamierzali ich zabić. Ksiądz Kasperski, ze względu na swój wiek nie mógł nadążyć i upadł. Oprawcy bili go kijami, aż zemdlał. Zostawili go myśląc zapewne, że umarł, ale on oprzytomniał i doczołgał się do wsi, gdzie zajęli się nim parafianie i przewieźli, na wpół przytomnego, do Zaleszczyk. Tam otrzymał opiekę lekarską i ocalał (Komański i Siekierka, 2004, str. 447).
Również w województwie tarnopolskim: Siostra Kryspina Waleria Cnota była ciężko ranna w czasie napadu na kościół w Petlikowcach Starych. Ocalała dzięki żołnierzom niemieckim, którzy ją zawieźli do szpitala (Komański i Siekierka 2004, str.166). W Chodaczkowie Wielkim 12.11.44 banderowcy zamierzali zabić księdza Szczepana Chabło, ale ksiądz zdołał się ukryć i ocalał. Zamordowali za to jego brata i siostrę. Na dom w Reniowie gdzie przebywał ks. Franciszek Bajer, kapelan AK, nocą 2 lutego 1944 r. napadła bojowka OUN-UPA. Dom był przygotowany do obrony. Wewnątrz budynku było kilkanaście osób samoobrony, między innymi miejscowi harcerze. Na odgłos strzelaniny przyszła odsiecz z Załoziec (samoobrona złożona z członków „Szarych Szeregów” , która zmusiła napastników do ucieczki (Komański i Siekierka 2004, str. 487). W województwie stanisławowskim prawie cudem uniknął śmierci ks. Szatko z Firlejowa (pow. Rohatyn), ks. Michał Damm (Bednarów, pow. Stanisławów), ks. Franciszek Kopeć (Demnia pow. Żydaczów) (Siekierka i in. 2007).
W województwie wołyńskim cudem uniknął śmierci ks. Stefan Zawadzki ze wsi Cumań, nacjonaliści ukraińscy poderżnęli mu gardło, wprawdzie przeżył, został jednak kaleką. Ks. Witold Kowalski z Kisielina, został ranny w czasie obrony plebani. Ks. Honorat Jedliński ze wsi Noworodycze był powieszony przez banderowców głową w dół, został uratowany przez parafian (Siemaszko i Siemaszko 2000).
Są to tylko przykłady, prawie wszyscy kapłani na zagrożonym przez banderowców terenie, o ile nie dość wcześnie wyjechali, żyli pod groźbą utraty życia (Wołczański 2005).
Tak, więc ziemie kresowe dawnej Rzeczpospolitej Polskiej spłynęły krwią męczenników. Męczenników za wiarę, dlatego, że mimo śmiertelnego zagrożenia nie chcieli opuścić swoich wiernych, dopóki ci byli na miejscu. Płacili za to życiem lub ranami. Szczególnie trzeba podkreślić bohaterstwo tych nielicznych księży greckokatolickich, którzy w imię Chrystusa nie bali się narazić na śmierć siebie i często także swoje rodziny potępiając zbrodnie swoich współplemieńców oszalałych nacjonalizmem.
Czynili to mimo pomówień ze strony upowców, że zdradzają swój naród (a przecież to właśnie tymi księżmi naród ukraiński może się dzisiaj chlubić. To nie zdrajcy! to bohaterowie! Czynili to pomimo braku wsparcia duchowego ze strony swojego najwyższego hierarchy metropolity Andreja Szeptyckiego (ostatni i jedyny list metropolity Andreja potępiający wyraźnie zbrodnie UPA do nikogo nie dotarł i nie jest znana żadna jego kopia, jedynie ustny przekaz). Był zresztą wysłany już po fakcie, gdy ludobójstwo było w znacznym stopniu dokonane.
Moim zdaniem, i sądzę zdaniem wielu Kresowian niejeden z wymienionych zamordowanych księży rzymskokatolickich i greckokatolickich byłby godzien wyniesienia na ołtarze (patrz Isakowicz-Zaleski 2008 b).
Literatura
Dębowska M., Popek L. 2010. Duchowieństwo diecezji łuckiej ofiary wojny i represji okupantów 1939-1945. Wydawn. Polihymnia, Lublin
Isakowicz-Zaleski T., Ks. 2008 a. Przemilczane ludobójstwo na Kresach. Małe Wydawnictwo, Kraków. Isakowicz-Zaleski T., Ks. 2008 b. Ze wzgórza pod Krakowem. Głos Kresowian 29: 67-72.
Jastrzębski S. 2007. Ludobójstwo nacjonalistów ukraińskich na Polakach na Lubelszczyźnie w latach 1939-1947. Wydawn. Nortom, Wrocław.
Komański H., Siekierka S. 2004. Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946. Wydawn. Nortom, Wrocław.
Komański H., Siekierka S. 2008. Ludobójstwo dokonane na duchownych obrządku łacińskiego przez OUN-UPA oraz zniszczenia obiektów sakralnych rzymsko-katolickich na kresach południowo-wschodnich 1939-1947. Stowarzyszenie Upamiętnienia Ofiar Zbrodni Ukraińskich Nacjonalistów we Wrocławiu.
Korman A. 2002. Stosunek UPA do Polaków na ziemiach południowo-wschodnich II Rzeczpospolitej. Wydawn. Nortom, Wrocław.
Kubów W. 2008. Terroryzm na Podolu Zachodnim. Wydanie III. Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, Warszawa.
Poliszczuk W. 1995. Gorzka prawda. Zbrodniczość OUN-UPA. Nakładem autora. Toronto-Warszawa-Kijów.
Poliszczuk W. 2002 Nacjonalizm ukraiński w dokumentach cz.II. Nakładem autora, Toronto. Poliszczuk W. 2004.
Gorzka prawda. Cień Bandery nad zbrodnią ludobójstwa. Nakładem autora. Toronto.
Siekierka S., Komański S., Bulzacki K. 2006. Ludobójstwo dokonane na Polakach w województwie lwowskim. Wydawn. SUOZUN, Wrocław.
Siekierka S., Komański H., Różański E. (około 2007). Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie stanisławowskim, 1939-1946.
Wydawn. SUOZUN i Wydawn. Atla2, Wrocław.
Siemaszko E., Popek L. 2005. Duchowni katoliccy zamordowani w latach 1939-1946 przez nacjonalistów ukraińskich.
W: J. Niewiński. Stosunki polsko-ukraińskie „Głos Kresowian” Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Warszawa.
Siemaszko W. i Siemaszko E. 2000. Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945. Wydaw. von borowiecky, Warszawa.
Woczeja S. 2011. Sutanna umaczana we krwi.
W: Listowski W. Ludobójstwo OUN-UPA na kresach południowo-wschodnich. Wyd. W. Listowski, Kędzierzyn-Koźle.
Wołczański J. ks. 2005. Eksterminacja narodu polskiego i Kościoła Rzymsko-Katolickiego przez ukraińskich nacjonalistów w Małopolsce Wschodniej. Materiały Źródłowe, Cz. I. (spons. przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, w Warszawie). Kraków.
Bardzo mi się to podoba. Pozdrawiam !
OdpowiedzUsuńSuper artykuł. Pozdrawiam serdecznie.
OdpowiedzUsuń