78 rocznica zbrodni UPA w Baligrodzie
Dzisiaj, w kolejną rocznicę zbrodni odwiedziliśmy z przyjaciółmi Baligród. O godzinie 12.00 zawyła syrena. Odśpiewaliśmy hymn państwowy, a następnie władze gminy, przedstawiciele SPT "Karpaty" w Sanoku oraz delegacje lokalnych stowarzyszeń złożyli pod pomnikiem wiązanki kwiatów oraz zapalili znicze pamięci. W naszej małej uroczystości brali także udział zaciekawieni turyści.
Poniżej przytaczam jeszcze raz kilka informacji o tragicznych wydarzeniach z 6 sierpnia 1944 roku.
Zbrodnia w Baligrodzie – zbrodnia dokonana w niedzielę, 6 sierpnia 1944 roku na polskich mieszkańcach z Baligrodu, w powiecie leskim, przez sotnię UPA „Burłaki” dowodzoną przez Wołodymyra Szczygielskiego ps. Burłaka. Mord dokonany był w ramach planowej eksterminacji polskiej ludności w Małopolsce Wschodniej.
30 lipca 1944 r. banderowcy uprowadzili 11 Polaków, mieszkańców Średniej Wsi, powieszono ich koło Baligrodu. Pod wpływem tych wiadomości część Polaków uciekła z Baligrodu do Leska, pozostali szukali porozumienia ze społecznością ukraińską. 3 sierpnia delegacja polskich mieszkańców została zapewniona przez jednego z lokalnych dowódców UPA, sotennego Wasyla Szyszkanynca „Bira”, że nic im nie grozi. 3 lub 4 sierpnia został uprowadzony i zamordowany przez UPA mieszkaniec Baligrodu Jan Szpot. 4 sierpnia sowieccy partyzanci zabili kilku Ukraińców w pobliskiej Stężnicy. Doszło do potyczki z upowcami, którzy ostrzelali Sowietów, zginęło kilku upowców.
Sotnia UPA przybyła od strony Stężnicy i Huczwic, otoczyła ludność polską zgromadzoną w kościele. Kiedy część osób wyszła z kościoła, upowcy wyselekcjonowali część mężczyzn, odprowadzili na miejsce egzekucji (zbiegły 2 osoby) i rozstrzelali. Część mężczyzn, która została w kościele uratowała interwencja księdza greckokatolickiego Olenki. W tym samym czasie podzieleni na małe grupy napastnicy, posługując się listą zabrali z domów wybranych mężczyzn na rozstrzelanie, kilku zabito w domach. Zabrano również pod nadzorem „Burłaki” lekarstwa z apteki. Po otrzymaniu informacji o pojawieniu się okolicy partyzantów sowieckich, upowcy wycofali się ze wsi[2].
Wśród zamordowanych był sędzia, kapitan rezerwy artylerii Wojska Polskiego, dr Stefan Schlarp[3].
Po masakrze pozostali Polacy schronili się w lesie, część Ukraińców również obawiając się polskiego odwetu[2].
Kolejnej napaści na Baligród UPA dokonała równo rok później 1 sierpnia 1945 roku około godziny 22:00 jedna z ukraińskich sotni napadła na posterunek milicji. Polscy milicjanci bronili się jednak do 5:00 nad ranem, w wyniku czego Ukraińcy wycofali się, ale w odwecie spalili 7 domów.
Z ustaleń przeprowadzonych przez IPN w Rzeszowie[4] wynika, że za zbrodnią stali również miejscowi księża greckokatoliccy, którzy podjudzali i nawoływali do zabijania Polaków, Żydów i bolszewików. Wśród upowców rozpoznano byłych członków policji ukraińskiej z Baligrodu oraz Ukraińców mieszkających w sąsiednich wioskach.
Pogrzeb zamordowanych Polaków odbył się 8 sierpnia. Jak podała kronika szkolna Baligrodu - "bez trumien, doły, nie groby, kopały żony i dzieci". W kronice tej, prowadzonej przez kierowniczkę szkoły Marię Makowską, opisany jest przebieg mordu:
"Na jedno hasło każda grupa rezunów wyprowadza z domów mężczyzn, mordują ich przy zabudowaniach, w domach, a nawet w łóżkach. Ginie starzec Michał Różycki, pozostający od dwóch lat w łóżku, ginie jego brat Jan Różycki, oraz syn – Tomasz, pozostawiając żonę z kilkorgiem malutkich dzieci. Mordują starca na łóżku Chorzępę, i drugiego starca Szpota (ojca Jana Szpota, który zginął schwytany przez nich w piątek), właściciela rzeźni, Jana Kaczora, notariusza, naczelnika sądu... Czaszka Tadzia Kornagi zostaje rozbita – matka przez kilka godzin zbierała te kosteczki po ogrodzie... I tak leżeli rozciągnięci, nieżywi na drodze, pod murami kościoła, przy zejściu do rzeki, a nawet w samej rzece...".
Na cmentarzu w Baligrodzie został ustanowiony symboliczny grób ofiar zbrodni. W 1984 został ustanowiony w Baligrodzie pomnik poświęcony ofiarom zbrodni; stanowi go monument z krzyżem wraz z tablicą pamiątkową zawierającą 42 nazwiska zamordowanych[5].
Nazwiska zamordowanych 6.08.1944 przez UPA w Baligrodzie:
Berda Wojciech (ur. 1892),
Binik Franciszek (1890),
Buczkowski Feliks (1883),
Chorzępa Michał (1894),
Czelaga Albert (1900),
Dracz Stanisław (1881),
Głogowski Tomasz (1898),
Hańczuk Tomasz (1909),
Jankowski Kazimierz (1925),
Kaczor Jan (1875),
Kapyrka Michał (1874),
Kilarecki Stanisław (1923),
Kopacz Antoni (1906),
Kopczyński Piotr (1895),
Kopczyński Władysław (1923),
Kornaga Tadeusz (1927),
Kinal Stanisław (1911),
Kowalczyk Jan (1910),
Kwiatkowski Wilhelm (1901),
Kordas Adam (1903),
Lubiński Jan (1881),
Olszanicki Jan (1911),
Olszanicki Władysław (1909),
Ochman Michał (1920),
Prek Zygmunt (1915),
Pilszak Adam (1903),
Różycki Michał (1864),
Różycki Tomasz (1912),
Różycki Filip Jan (1876),
dr Schlarp Stefan (1892),
Socha Edward (1910),
Słotwiński Stanisław (1922),
Słotwiński Władysław (1926),
Szpot Jan (1894),
Szpot Józef (1869),
Szpot Jan (1901),
Szybowski Józef (1902),
Szybowski Michał (1873),
Tarzyński Józef (1875),
Wojczyński Wacław (1880),
Wolański Roman (1901),
Chorzępa Bronisław (1923).
Ofiary zbrodni w Baligrodzie zostały upamiętnione tabliczką na Pomniku Synom Ziemi Sanockiej Poległym i Pomordowanym za Polskę w Sanoku, ustanowionym w 2005.
Wojciech Orłowski
Przypisy:
1. ↑ Stanisław Żurek, Banderowska legenda o Baligrodzie
2. ↑ Grzegorz Motyka, W kręgu Łun Bieszczadów.
3. ↑ Andrzej Barzycki: Dzieje parafii Baligród w latach 1872–1939. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, 1989.
4. ↑ Śledztwo OKŚZpNP w Rzeszowie syg. akt 68/06/Zi w sprawie zamordowania przez UPA w dniu 6 sierpnia 1944 r. w Baligrodzie 41 osób narodowości polskiej.
5. ↑ Baligród – pomnik poświęcony Polakom zamordowanym przez UPA.
Bibliografia
• Grzegorz Motyka, W kręgu Łun Bieszczadów.
• Stanisław Żurek, UPA w Bieszczadach, Wrocław 2010.
• Andrzej Potocki, Bieszczadzkie losy, Krosno 2000.
Zbrodnia w Baligrodzie – Wikipedia, wolna encyklopedia
Reportaż. Zbrodnia UPA w Baligrodzie - YouTube
Zbrodnia UPA w Baligrodzie 6 sierpnia 1944 r. | Historia zapomniana i mniej znana
Źródło:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz
Uwaga: tylko uczestnik tego bloga może przesyłać komentarze.